PORTFOLIO-ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΕΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ

PORTFOLIO: ΦΑΚΕΛΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΣΙΟ

Δρ Τριανταφυλλιά Νικολούδη

                                                          Σχολική Σύμβουλος 7^ης Περιφέρειας Π.Α.

Portfolio- Ατομικός Φάκελος Αξιολόγησης Νηπίου

Ορισμός :

Είναι μια μέθοδος που αποτελεί ευέλικτο και πολύτιμο εργαλείο στα χέρια της Νηπιαγωγού, το οποίο δείχνει σταδιακά την προσωπική ανάπτυξη και εξέλιξη των παιδιών. Το  Porrtfolio είναι μια μέθοδος που έχει τις αρχές της στην "αυθεντική αξιολόγηση" και βασίζεται στην παρατήρηση και την ποιοτική αξιολόγηση (Φωτιάδου, 2001) Με τον ατομικό φάκελο – Portfolio απεικονίζεται η αναπτυξιακή πορεία του παιδιού σε έναν ή περισσότερους τομείς. Είναι μια αποτύπωση της μαθησιακής διαδικασίας του νηπίου:

-          Τι έμαθε και πώς;  

-          Πώς σκέφτεται, ρωτάει, αναλύει, συνθέτει, παράγει, δημιουργεί.

-          Πώς αλληλεπιδρά, διανοητικά, συναισθηματικά και κοινωνικά με τους άλλους.

 Το Portfolio περιλαμβάνει:

Επιλεγμένες εργασίες από το φάκελο εργασιών του παιδιού

+

Σημειώσεις- Καταγραφές της νηπιαγωγού 

+

Πληροφορίες από γονείς, άλλους εκπαιδευτικούς

=

Φάκελος αξιολόγησης του παιδιού (Portfolio)

 Γενικές αρχές

·         Στον ατομικό φάκελο κάθε μαθητή συγκεντρώνονται αντιπροσωπευτικές εργασίες που αποτελούν υλικό  για την αναπτυξιακή και εξελικτική του πορεία

·         Η Νηπιαγωγός συλλέγει και αξιολογεί στοιχεία που τη βοηθούν στο εκπαιδευτικό της σχεδιασμό

·         Η θετική αξιολόγηση τη μαθησιακής προσπάθειας του παιδιού συμβάλλει στη μεγαλύτερη ενεργοποίησή του, άρα η Νηπιαγωγός:  επικεντρώνεται σε αυτά που έχουν ήδη πετύχει τα παιδιά 

·         Σύμφωνα με τη μέθοδο του Portfolio, ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει τον προσωπικό του φάκελο ώστε να  έχει τη δυνατότητα να "συγκρίνεται με τον εαυτό του" και να αυτοαξιολογείται, χρησιμοποιώντας διάφορα στοιχεία από τη μαθητική και εξωσχολική του ζωή, τα οποία τον βοηθούν στην αναπτυξιακή και εξελικτική του πορεία.

 

Στόχοι

·         Ενίσχυση αυτοεκτίμησης του παιδιού

·         Χρήση επαναλαμβανόμενων στόχων για την καταγραφή του μαθησιακού επιπέδου, της ανάπτυξης και των επιτευγμάτων των παιδιών

·         Ανάθεση μεγαλύτερης ευθύνης στα ίδια τα παιδιά

·         Καταγραφή της αποκτώμενης γνώσης 

·         Χαρά της μάθησης

• Αυτορυθμιζόμενη μάθηση
• Εμπλοκή γονέων

 Σπουδαιότητα:

Το portfolio βοηθάει τη νηπιαγωγό:

•         να γνωρίσει  τις δεξιότητες των παιδιών

•         να τις αξιολογεί  σε διάφορα στάδια

•         να καταγράφει τις σκέψεις, τους στόχους,  και την πρόοδο γνώσεων και δεξιοτήτων των παιδιών

Το Portfolio χρησιμεύει και:

•         Στην αναβάθμιση του σχολικού περιβάλλοντος

•         Στην ανατροφοδότηση της διδασκαλίας

•         Στη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης

•         Στην βελτίωση της επαγγελματικής ικανότητας της εκπαιδευτικού

•         Οι εκπαιδευτικοί λαμβάνοντας υπόψη τον οργανωμένο φάκελο παράλληλα µε τις παραδοσιακές πρακτικές αξιολόγησης, μπορούν να σχηματίζουν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του μαθητή για:  την προσπάθεια,  τα ενδιαφέροντά,  τη δημιουργικότητα,  τις πρωτοβουλίες ,  τη συμμετοχή στο μάθημα και τις εργασίες , την ανταπόκριση στις υποχρεώσεις  τις ιδιαίτερες ικανότητες και δεξιότητες, τις μαθησιακές δυσκολίες κλπ.

Περιεχόμενο

•         Ζωγραφιές και γραφές του παιδιού
•         Φωτογραφίες από κατασκευές

•         Ιστορίες μαγνητοφωνημένες ή /και αφηγήσεις προς τη Νηπιαγωγό

•         Καταγραφές της Νηπιαγωγού και παρατηρήσεις της για δραστηριότητες του παιδιού 
•         Καταγραφές και παρατηρήσεις των γονέων
•         Καταγραφές από οποιονδήποτε εμπλεκόμενο φορέα

Τρόπος οργάνωσης

Φάσεις ανάπτυξης ενός portfolio

Οργάνωση και προγραμματισμός: Αυτή η αρχική φάση ανάπτυξης ενός portfolio συνεπάγεται τη λήψη αποφάσεων εκ μέρους των μαθητών και των δασκάλων. Μέσα από βασικές ερωτήσεις, στις οποίες δάσκαλοι και μαθητές καλούνται να απαντήσουν στην αρχή της διαδικασίας, οι μαθητές μπορούν να καταλάβουν πλήρως το σκοπό της τήρησης του portfolio και της θέσης του ως μέσου παρακολούθησης και αξιολόγησης της προόδου τους. Οι ερωτήσεις αυτές αναφέρονται στο σκοπό, το χρόνο, τα υλικά και τον τρόπο οργάνωσης και παρουσίασης των στοιχείων που θα συμπεριληφθούν (Mandernach, Slater, στο Αρβανίτης 2007).

 Συλλογή του υλικού: Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει τη συλλογή των σημαντικών αντικειμένων (εργασιών) και των υλικών που απεικονίζουν την εκπαιδευτική εμπειρία και τους στόχους των μαθητών. Σε αυτό το υλικό μπορούν να περιλαμβάνονται: σκέψεις, κατάλογοι βιβλίων που οι μαθητές έχουν διαβάσει, φωτογραφίες και γενικά ό,τι αντιπροσωπεύει τον μαθητή. Όλες οι επιλογές που περιλαμβάνονται στη συλλογή του portfolio πρέπει σαφώς να απεικονίζουν τα κριτήρια και τα πρότυπα (standards) που προσδιορίζονται για την αξιολόγηση.

Αντανάκλαση- απεικόνιση της διαδικασίας: Οπουδήποτε είναι δυνατόν, πρέπει να υπάρξουν στοιχεία των μεταγνωστικών συλλογισμών των μαθητών επάνω στη διαδικασία μάθησης καθώς και ο έλεγχος της εξελισσόμενης κατανόησης από μέρους τους των βασικών γνώσεων και δεξιοτήτων. Αυτές οι αντανακλάσεις-απεικονίσεις μπορούν να λάβουν τη μορφή: καταγραφής των σκέψεων των μαθητών, αναδραστικών καταγραφών/ημερολογίων, διαδικασιών σκέψης που οι μαθητές έχουν χρησιμοποιήσει στα δεδομένα χρονικά σημεία και στις συγκεκριμένες εργασίες, και άλλων μορφών απεικόνισης της εμπειρίας τους (Santos, Stefanakis, στο Αρβανίτης  2007). (Ερωτήσεις μεταγνωστικών συλλογισμών: Τι σκέφτεσαι για την εργασία που έκανες; Τι σχεδιάζεις να κάνεις μετά; Τι θα γινόταν, αν τα έκανες με διαφορετική σειρά; Τι αλλαγές θα μπορούσες να κάνεις; Πώς θα το εξηγούσες αυτό σε ένα άλλο παιδί; )

 

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΤΙΘΕΝΤΑΙ	ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Ποιο είναι το περιεχόμενο του φακέλου;	Ενδεικτικές εργασίες των παιδιών, παρατηρήσεις- καταγραφές των νηπιαγωγών, παρατηρήσεις-σχόλια των γονέων.
Αποτελεί συλλογή όλων των εργασιών του μαθητή ή επιλέγονται ενδεικτικά μόνο κάποια στοιχεία της δουλειάς του;	Επιλέγονται ενδεικτικά μόνο κάποια στοιχεία της δουλειάς του.
Ποιος αποφασίζει τι θα περιληφθεί στο φάκελο;	Κάθε φάκελος συμπληρώνεται με ευθύνη του μαθητή, σύμφωνα με κριτήρια που καθορίζονται στην αρχή της σχολικής χρονιάς.
Ποιος ή ποιοι θα έχουν δυνατότητα πρόσβασης στο φάκελο; Πόσο συχνά;	Στον φάκελο που βρίσκεται πάντα στο χώρο του σχολείου μπορούν να έχουν πρόσβαση, εκτός από τον μαθητή και το διδάσκοντα, οι γονείς ή κηδεμόνες, οι άλλοι διδάσκοντες και ο Σχολικός Σύμβουλος. Φ.3/976/108630/Γ1/21-8-2008
Πού παραμένει – φυλάσσεται ο φάκελος;	Οι φάκελοι αυτοί παραμένουν στο σχολείο σε ασφαλή χώρο μέσα στην τάξη. Η μεταφορά των φακέλων στο σπίτι καλό είναι να αποφεύγεται.

 

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ	ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
Βοηθούν τους μαθητές να είναι πιο υπεύθυνοι στη μαθησιακή διαδικασία.	Αποτελεί µια επιπλέον χρονοβόρα διαδικασία
Προκαλούν τους μαθητές να αναλογιστούν τους στόχους που σχετίζονται µε την βελτίωση και αποκτούν επίγνωση της μαθησιακής τους πορείας αποκτώντας εσωτερικά κίνητρα μάθησης (Τσίνας, 2006).	Οι εκπαιδευτικοί θεωρούν πως  πρέπει να προσδιορίζουν εκ των προτέρων τα κριτήρια αξιολόγησης, εφόσον δεν υπάρχουν επίσημα και πρέπει να αναπτύξουν τις δικά τους εξατομικευμένα κριτήρια, τα οποία αρχικά είναι δύσκολα ή και άγνωστα.
Η αξιολόγηση του μαθητή δεν γίνεται µόνο με παραδοσιακές μεθόδους (τυποποιημένες δοκιμασίες και αριθμητική βαθμολογία).	Οι εκπαιδευτικοί νομίζουν, ότι παρουσιάζονται δυσκολίες ενσωμάτωσης στην υφιστάμενη σχολική κουλτούρα.
Δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να είναι αξιολογητές του εαυτού τους, να εντοπίσουν τα δυνατά σημεία και τις αδυναμίες τους, να συνεργάζονται στενότερα με τον εκπαιδευτικό αλλά και τους συμμαθητές τους.	Προκαλείται άγχος και φοβία στους εκπαιδευτικούς, λόγω έλλειψης συστηματικής επιμόρφωσης τους  σ’ αυτή τη μέθοδο.
Ο φάκελος επίσης αποτελεί αξιόλογη πηγή πληροφοριών για τους γονείς και το διδάσκοντα του επόμενου έτους.	Είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να καταλήξει η τήρηση του portfolio μια τυπική διαδικασία
Αντιπροσωπεύουν μια βαθιά αλλαγή της νοοτροπίας για το ρόλο και τη διαδικασία της αξιολόγησης στην εκπαίδευση.
Οι εκπαιδευτικοί που χρησιμοποιούν αυτή τη στρατηγική στις τάξεις τους έχουν αλλάξει αντιλήψεις για την αξιολόγηση και δεν δίνουν έμφαση στις συγκρίσεις των επιτευγμάτων (βαθμοί, αποτελέσματα δοκιμών) αλλά προς την κατεύθυνση της βελτίωσης διαμέσου της αυτορύθμισης και της ανατροφοδότησης.

 

Διαχείριση φακέλων

Όνομα παιδιού

Ημερομηνία

Γιατί διάλεξες αυτήν την εργασία; (Ενδεικτικά)

Το θέλω στο φάκελό μου, επειδή:

-          Βελτιώνομαι σε αυτόν τον τομέα
-           Ήταν δύσκολο, αλλά το έκανα καλά
-          Το έκανα μόνος μου
-          Το έκανα σε συνεργασία
-          Χαίρομαι για τη δουλειά που έκανα
-          Μου πήρε πολύ χρόνο
          Όταν έκανα αυτή την εργασία ένιωσα…

-          …………

 Πρακτικές οδηγίες- βήματα

•         Αποφασίζουμε οι εκπαιδευτικοί τι επιδιώκουμε από την τήρηση φακέλων και γιατί θα το κάνουμε.

•         Σημειώνουμε ημερομηνίες

•         Οργανώνουμε τις εργασίες ή κατά θέματα σύμφωνα με το Δ.Ε.Π.Π.Σ. του Νηπιαγωγείου, ή κατά μήνα, ή κατά μαθησιακή περιοχή ( έγκειται στην κρίση των εκπαιδευτικών)
•         Ενημερώνουμε τα παιδιά τι θα κάνουμε και γιατί θα το κάνουμε.
•         Ενημερώνουμε  για τον τρόπο εμπλοκής τους στην επιλογή των εργασιών
•         Αποφασίζουμε μαζί με τα παιδιά πώς θα τους διακοσμήσουμε, πού θα το βάλουμε
•         Ενημερώνουμε τους γονείς.

 

Α) Ερωτήματα προς τους εκπαιδευτικούς για τον καθορισμό του δικού τους συστήματος φακέλων (Kingore, 2010)

-          Τι σημαίνει για εσάς ο όρος «φάκελος του μαθητή»

-          Πώς μπορεί η διαδικασία των φακέλων να συσχετιστεί με τους κοινωνικούς και συναισθηματικούς παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στη μαθησιακή επιτυχία των παιδιών;
-          Πού αποσκοπούμε με τη χρήση των φακέλων;
-          Ποιοι ενδιαφερόμενοι θα έχουν πρόσβαση στο περιεχόμενο των φακέλων;
-          Πού θα εστιαστούν οι φάκελοι;
-          Ποια θα είναι η συμβολή της τήρησης ατομικών φακέλων στη διαχείριση της τάξης;
-          Από ποιες πηγές (ανθρώπινες και υλικοτεχνικές) μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες;
-          Ποιος είναι ο κατάλληλος τρόπος να πληροφορήσετε τους γονείς και να τους παρακινήσετε να συμμετέχουν σε αυτή τη συνεργασία για την προώθηση της μάθησης.

 

Β) Έλεγχος πορείας μαθητών- Ημερολόγιο μάθησης (Επαναλαμβανόμενοι στόχοι)

(Αυτοπροσωπογραφία, οικογενειακό πορτρέτο, ηχογράφηση, εικονογραφημένη απογραφή ενδιαφερόντων)

-          Μπορώ να ζωγραφίσω τον εαυτό μου

-          Μπορώ να ζωγραφίσω την οικογένειά μου
-          Μπορώ να γράψω το όνομά μου
-          Μπορώ να ζωγραφίσω τι μου αρέσει να κάνω όταν είμαι σπίτι
-          Μπορώ να ζωγραφίσω τι μου αρέσει να κάνω, όταν είμαι έξω από το σπίτι
-          Μπορώ να ζωγραφίσω τον καλύτερό μου φίλο
-          Μπορώ να ζωγραφίσω την ιστορία που μου διάβασαν
-          Μπορώ να…

 

Γ) Σχόλια νηπιαγωγού

-          Η συγκεκριμένη εργασία είναι σημαντική επειδή:….
-          Οι δεξιότητες που εφαρμόζονται σε αυτήν την εργασία είναι:…

Σχόλιο μαθητή

Η εργασία δείχνει ότι μπορώ….

Ε) Ενημερωτική συνάντηση με τους γονείς γιατί το κάνετε και με ποιον τρόπο θέλετε τη συνεργασία τους

Στ) Επιστολή προς τους γονείς (Ενδεικτική)

Παρακαλούμε να συμπληρώσετε το φυλλάδιο και επιστρέψτε το στο σχολείο μέχρι….

-          Τι θα θέλατε να κατανοήσουμε για το παιδί σας περισσότερο απ’ όλα;

-          Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τις ιδιαίτερες ανάγκες του παιδιού σας;
-          Πώς νομίζετε ότι νιώθει το παιδί σας στο σχολείο;
-          Ποια είναι τα μεγαλύτερα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες του παιδιού σας;
-          Αναφέρατε εξωσχολικές δραστηριότητες που συμμετέχει το παιδί σας
-          Τι προτιμά το παιδί σας να κάνει στο σπίτι;
-          Τι ιδιαίτερο θα θέλατε να μάθει το παιδί σας;
-          Αναφέρατε τρεις ή τέσσερις λέξεις που περιγράφουν καλύτερα το παιδί σας
-          Υπάρχει κάτι άλλο που περιγράφει καλύτερα το παιδί σας;

 

Ζ) Σημειώματα  γονέων προς το σχολείο

Π.χ. Η Μαρία μπήκε τρέχοντας στο σχολείο και με μεγάλη λαχτάρα ήθελε να μας πει για την εργασία που έκανε στο σχολείο

Βιβλιογραφία

-          Αρβανίτης, Ν. (2007). Ο φάκελος υλικού (portfolio) ως μέσο εναλλακτικής και αυθεντικής παιδαγωγικής αξιολόγησης του μαθητή, Eπιστημονικό Bήμα, 6, Mάρτιος 2007.

-          Kingore,B.(2010). Σιάπαντα,Ζ.,Eleftheriou, M.& Associates(μτφρ). Αθήνα: Δίπτυχο.

 -          Τσίνας, Ε. (2006). Αυτοαξιολόγηση του μαθητή: Συγκριτική μελέτη απόψεων μαθητών, δασκάλων,γονιών. Διδακτορική διατριβή, Ρόδος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού. ΥΠ.Ε.Π.Θ (2002). Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο

-          Φωτιάδου, Τ. (2001). Το Portfolio ως μέσον ανάπτυξης δεξιοτήτων των μαθητών: Μια πρόταση, Επιθεώρηση εκπαιδευτικών θεμάτων, 5, 128-138.

 

Προτεινόμενη  Αρθρογραφία για το portfolio

1. Σταματοπούλου, Ι. (1998). Portfolio – βοηθώντας τους μαθητές μας στην προσωπική και επαγγελματική τους ανάπτυξη. Προσανατολισμός, 3, Μάρτιος – Απρίλιος.
2.  Σταματοπούλου, Ι. (1998). Το Portfolio και η εφαρμογή του στο σχολείο. ΕΛΕΣΥΠ, 46-47.
3.  Κουλουμπαρίτση, Α. & Ματσαγγούρας, Η. (2004). Φάκελος εργασιών του μαθητή (Portfolio): Η αυθεντική αξιολόγηση στη διαθεματική διδασκαλία, στο Π. Αγγελίδης και Γ. Μαυροειδής (επιμ.), Εκπαιδευτικές Καινοτομίες για το Σχολείο του Μέλλοντος. Αθήνα: Τυπωθείτω, 2004.
4. Μοσκοφόγλου-Χιονίδου, Μ., Δουκάκης, Σ. & Μαντζανάρης, Κ. (2005). Αξιολόγηση με Φάκελο εργασιών (Portfolio και e-Portfolio). Η Μαθησιακή Αποτίμησή της, Παρουσίαση στο Συνέδριο Εκπαιδευτικές αλλαγές, η παρέμβαση του εκπαιδευτικού και του σχολείου, 8-10 Απριλίου 2005, Πάτρα
5.  Δουκάκης, Σ. (2005). Η συνεισφορά των portfolios και των e-portfolios στη διδασκαλία μαθηματικών εννοιών στο Λύκειο, Εισήγηση στη Διημερίδα Μαθηματικών με θέμα: «Η Διδασκαλία των Μαθηματικών στο Λύκειο», Βαρβάκειο Λύκειο, Αθήνα, 3-4 Μαρτίου 2005.
6.  Bιτσιλάκη-Σορωνιάτη, Χ., Γκασούκα, Μ., Φώκιαλη, Π., Χιονίδου-Μοσκοφόγλου, Μ., Βασιλειάδης, Α., Ευθυμίου, Η., Δουκάκης, Σ., Ζυμπίδης, Δ. & Σιωμάδης, Β. (2007). Μελέτη με θέμα: «Τήρηση φακέλου εργασιών μαθητή – αξιολόγηση», Οργανισμός Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών.
7.  Τσακίρη, Δ., Καπετανίδου Μ., Τσατσαρώνη, Ά., Κούρου, Μ., Μαυρίκης, Γ., Δημόπουλος, Κ., Τζιμογιάννης, Α., Σιόρεντα, Α., Χατζηνικήτα, Β. & Αναγνωστοπούλου, Κ. (2007). Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αθήνα: Ο.ΕΠ.ΕΚ.