ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΧΕΔΙΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (PROJECTS) - ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΧΕΔΙΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (PROJECTS)

Δρ Τριανταφυλλιά Νικολούδη, Σχολική Σύμβουλος 7^ης Περιφέρειας Π.Α.

              ΟΡΙΣΜΟΣ

•       Ρroject ονομάζεται «μια εκτεταμένη μελέτη, μια σε βάθος έρευνα ενός θέματος που συνήθως αναλαμβάνει μία ολόκληρη τάξη, σπανιότερα μια μικρή ομάδα μέσα στην τάξη και περιστασιακά ένα μεμονωμένο παιδί» (Katz και Chard)

•       Μια μορφή διδακτικής διαδικασίας που έχει ως αφετηρία κάποιους προβληματισμούς μεμονωμένων ατόμων ή του συνόλου της διδακτικής ομάδας. Ο σχεδιασμός του μαθήματος γίνεται με ευθύνη της ομάδας και στοχεύει κυρίως στην ολοκλήρωση κάποιου έργου που οδηγεί στη λύση ενός προβλήματος, που τις περισσότερες φορές έχει τη μορφή κάποιας κατασκευής». (Χρυσαφίδης)

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

•       Αρχή της  Παιδοκεντρικότητας

        Μαθητής και Παιδί είναι δύο έννοιες που δεν ταυτίζονται. Από τη μία πλευρά βρίσκονται οι υποχρεώσεις, τα καθήκοντα και από την άλλη οι ανάγκες,τα ενδιαφέροντα. Ο εκπ. βρίσκεται σε δίλημμα. Η διαθεματική προσέγγιση επιλύει το δίλημμα, «υπέρ του παιδιού», χωρίς να παραμερίζει τον παράγοντα μαθητή. Συνδέει τη σχολική εργασία με τη φύση  και τις εμπειρίες του παιδιού.  Αντί να «σχολειοποιήσει» το παιδί, προσπαθεί να «παιδοποιήσει» το σχολείο.

Αυτό το επιτυγχάνει με:
•       Παροχή δυνατοτήτων επιλογής.  Ο εκπαιδευτικός  δίνει την ευκαιρία στα παιδιά να αποφασίσουν μόνα τους,ποια από τις προτάσεις που τους κάνει, επιλέγουν να ακολουθήσουν.
•       Εμπλοκή μαθητών στον προγραμματισμό: Ο εκπ. είναι υποχρεωμένος να  θέσει τα γενικά πλαίσια, αλλά δίνει στους μαθητές τη δυνατότητα να συμμετέχουν στον καθορισμό της εξειδίκευσης των γενικών πλαισίων με άμεσο προγραμματισμό.
•       Καθιέρωση αυτο –αξιολόγησης Με τη συμμετοχή των μαθητών στον προγραμματισμό των δραστηριοτήτων, αυτόματα δίνεται η δυνατότητα να συμμετέχουν και στην αξιολόγηση της δουλειάς τους και προχωρούν και σε διαδικασίες αυτο-αξιολόγησης.

•       Αρχή της Αυτενεργού  Μάθησης

Βασική Αρχή του σχολείου εργασίας (Dewey). Άμεσα συνδεδεμένη με τις αρχές της Παιδοκεντρικότητας, αλλά και με την αρχή της Συνδιερεύνησης.

•       Ενεργή συμμετοχή των μαθητών στον προγραμματισμό, στην αναζήτηση πηγών και πληροφοριών, στην επεξεργασία, στην παρουσίαση. Επιλέγουν, επεξεργάζονται και συμπεραίνουν.

•       Αρχή της  Συνδιερεύνησης

Περιλαμβάνει δύο αρχές: α) την αρχή της διερεύνησης και β) την αρχή της συλλογικής δράσης. Σύμφωνα με τη ψυχολογία των κινήτρων, οι διερευνητικές προσεγγίσεις ενεργοποιούν τα εσωτερικά κίνητρα των μαθητών για μάθηση. Επίσης οι εποικοδομητικές θεωρίες μάθησης τονίζουν  τον ενεργό ρόλο του μαθητή στη διαδικασία της μάθησης.
•       Η αρχή της συλλογικότητας αφορά τόσο τις σχέσεις μεταξύ των μαθητών, όσο και τις σχέσεις του δάσκαλου με τους μαθητές.(αποδοχή του άλλου, ανταλλαγή ιδεών, ελεύθερη έκφραση, συλλογικά προγραμματισμένη δράση)

•       Αρχή  της  Παροχής  Πληροφοριών

Παρέχονται από τον εκπαιδευτικό οι απαραίτητες πληροφορίες, προκειμένου αυτές να αποτελέσουν το πρωτογενές υλικό από το οποίο θα οικοδομήσουν τη γνώση.

•       Αρχή  της  Ολιστικής  Προσέγγισης

Το άτομο για να έχει δυνατότητες κατανόησης ,αλλά και παρέμβασης, θα πρέπει κάτι να το προσεγγίζει ολιστικά και όχι τμηματικά. 
Η πρώτη αρχή της ολιστικής θεωρίας υποστηρίζει, ότι το παιδί πρέπει να εμπλακεί στο σύνολό του, δηλαδή γνωστικά, συναισθηματικά και κινητικά.
  Η δεύτερη αρχή υποστηρίζει, ότι η μάθηση των νέων στοιχείων πρέπει να γίνεται με συνεχή αναφορά και συσχέτιση με τις ολότητες και τα σύνολα στα οποία ανήκουν.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

•       Καθοδηγητής
•       Υποστηρικτής - βοηθός
•        Διαμεσολαβητής
•        Συμμέτοχος (ισότιμο μέλος)
•       Παρατηρητής

Ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει διαμορφώσει το κατάλληλο και πλούσιο σε ερεθίσματα περιβάλλον, ώστε να εξασφαλίζονται οι προϋποθέσεις για μάθηση. Οργανώνει ελκυστικές εμπειρίες. Καλλιεργεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης, ενθάρρυνσης, αποδοχής, συνεργατικότητας. Υποστηρίζει την προσέγγιση της γνώσης μέσα από παιγνιώδεις καταστάσεις, αναζήτηση πηγών ,από διερεύνηση των παιδιών και προσωπικής τους ανακάλυψης. Αξιοποιεί τα ήδη υπάρχοντα βιώματα των παιδιών, ως αφετηρία για την απόκτηση περισσότερων γνώσεων. Άλλοτε παρατηρεί, άλλοτε συμμετέχει, άλλοτε καθορίζει, άλλοτε βοηθάει. Έχει το δικαίωμα, αφού γίνει ο αρχικός σχεδιασμός των δραστηριοτήτων μαζί με τα παιδιά, να τις αναπροσαρμόσει….και να επαναπροσδιορίσει τους στόχους, εντάσσοντας σε ένα παιδαγωγικό πλαίσιο.  Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να κεντρίσει το ενδιαφέρον των παιδιών για ανακάλυψη, παρατήρηση, διερεύνηση, διατύπωση ερωτημάτων.

ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ PROJECT

•       Ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών.
•       Ενίσχυση ατομικής και κοινωνικής αυτονομίας.
•       Η μάθηση, να μην είναι  μετάδοση γνώσεων, αλλά αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον και διαδικασία αντιμετώπισης των γεγονότων μέσα στον περιβάλλοντα χώρο.
•       Μεταφορά  μέρους των δραστηριοτήτων έξω από το σχολείο.
•       Σύνδεση των νέων γνώσεων, που απέκτησαν με προηγούμενες εμπειρίες τους.
•       Ανάπτυξη της φαντασίας και της δημιουργικότητας των παιδιών.
•       Ενίσχυση πρωτοβουλίας.
•       Καλλιέργεια υπευθυνότητας.
•       Ικανοποίηση για τη συμβολή στο κοινό έργο.
•       Ενεργητική συμμετοχή.
•       Αυτονομία.
•       Καλλιέργεια πνεύματος συνεργατικότητας.
•       Διεπιστημονική προσέγγιση.
•       Διαφοροποιημένη διαδασκαλία.
•      ‘Εμφαση στο πώς αποκτιέται η γνώση.

PROJECT   ΚΑΙ   ΕΝΙΑΙΑ   ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΗ  ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

Κοινά   σημεία

•       Τόσο τα ενδιαφέροντα από τη μέθοδο Project,όσο και οι τομείς  δράσης από την Ενιαία Συγκεντρωτική Διδασκαλία, βρίσκονται κάτω από ένα θέμα.

•       Ένταξη των μαθημάτων στην ίδια θεματική ενότητα.
•       Κοινά εξωτερικά χαρακτηριστικά (κατασκευές, ενιαίο θέμα)

Διαφορές

Project			Ενιαία  Συγκεντρωτική  Διδασκαλία
Ξεκινάει από πρακτικά ενδιαφέροντα των ίδιων των παιδιών.			Αφετηρία είναι το ενδιαφέρον του μαθήματος.
Η θεματική ορίζεται με βάση τα ενδιαφέροντα των παιδιών.			Προσπαθεί να προκαλέσει ενδιαφέροντα σχετικά με  το θέμα.
Ανοιχτό πεδίο γνώσεων. Όλα τα θέματα έχουν αξία και την ίδια σημασία.			Επικρατεί θεματολαγνεία.
Προσπάθεια να παρέμβει στη ζωή για να την αλλάξει.			Αποδοχή του συστήματος. Όχι κριτική
Η διαδικασία καθορίζεται από τις προθέσεις της ομάδας. Όχι μονοπώλιο του εκπαιδευτικού.		Οι επιδιώξεις και οι προθέσεις του εκπαιδευτικού καθορίζουν τη δράση της ομάδας.
Παρέχει δυνατότητες ενεργοποίησης των μαθητών. Όχι αδρανοποίηση.	Οι μαθητές ακολουθούν, αυτό που τους προτείνει ο εκπαιδευτικός.
Ευέλικτη αντιμετώπιση του Α.Π.	Αυστηρή ακολουθία του Α.Π.

ΣΧΕΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

Σχέδια εργασίας –projects	θεματικεσ προσεγγισεισ
διαφορεσ
Το θέμα απορρέει από το ενδιαφέρον των παιδιών.	Το θέμα το επιλέγει  ο εκπαιδευτικός.
Η ενασχόληση με το θέμα ισχύει, μέχρι να κρατηθεί αμείωτο το ενδιαφέρον των παιδιών.	Η ενασχόληση με το θέμα ισχύει, μέχρι να επιτευχθεί ο στόχος.
ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ
Ισχύουν οι ίδιες φάσεις ανάπτυξης.	Ισχύουν οι ίδιες φάσεις ανάπτυξης.
Ίδιος ο ρόλος του εκπαιδευτικού.	Ίδιος ο ρόλος του εκπαιδευτικού.

ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ της  μεθΟδου project

—  ΕΓΓΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟ  ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ  του παιδιού (οικογένειΑ, σπίτια, άνθρωποι,ΓΕΙΤΟΝΙΑ, ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ, καταστήματα, κτίρια, μέσα μεταφοράς, νοσοκομεία).
—  ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ (τροφή, παιχνίδια,EΝΔΥΜΑΣΙΑ).
—  τοπικές γιορτές, τοπικά ήθη και έθιμα, εθνικές επέτειοι.
—  Φυσικά φαινόμενα (καιρός, νερό, άνεμος, φυτά, ζώα, θάλασσα).
—  Γενική γνώση (έρημοι, καράβια, διάστημα, εφευρέσεις).
—  Διάφορα θέματα (εβδομάδα βιβλίου, κούκλες κουκλοθεάτρου, καπέλα,
—  ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ(διαφορετικές χώρες, διαφορετικοί λαοί και πολιτισμοί)

ΔιδακτικΕΣ  ΣτρατηγικΕΣ τηΣ μεθΟδου project

•       Συζήτηση
•       Εργασία πεδίου (δραστηριότητα που πραγματοποιείται εκτός τάξης)
•       Αναπαράσταση (θεατρικό παιχνίδι, το σχέδιο, τις κατασκευές)
•       Διερεύνηση (προσεκτική παρατήρηση, συνεντεύξεις των ειδικών, δευτερεύουσες πηγές πληροφοριών όπως βιβλία, διαδίκτυο, βιντεοταινίες, εκθέματα μουσείων
•       Παρουσίαση (Πίνακες ανακοινώσεων, οι τοίχοι των τάξεων, ράφια και τραπέζια)

ΦΑΣΕΙΣ   ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ:

1^Η ΦΑΣΗ: ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ- ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

•       Κατά την πρώτη φάση, η ομάδα θα πρέπει να βρει το θέμα που την ενδιαφέρει να ασχοληθεί.

•        Η αναζήτηση του θέματος γίνεται από τη νηπιαγωγό και τα παιδιά. Η παρατήρηση των παιδιών κατά τη διάρκεια του ελεύθερου παιχνιδιού ή το θεατρικό παιχνίδι, προσφέρει πολλές πληροφορίες στη νηπιαγωγό  για το  τι  ενδιαφέρει και για το τι   απασχολεί τα παιδιά . Με τις κατάλληλες ερωτήσεις που θα θέσει η νηπιαγωγός, θα  μπορέσει να οδηγήσει την ομάδα σε μια κοινή απόφαση για το τι θα ήθελαν να ασχοληθούν.  Τα μέλη της ομάδας συναποφασίζουν για το θέμα εκείνο που τους ενδιαφέρει. Η συναποφάσιση γίνεται με ισότιμη επικοινωνιακή σχέση μεταξύ των παιδιών ,αλλά και μεταξύ των παιδιών και της νηπιαγωγού.

•       Μετά την ανεύρεση του θέματος, η νηπιαγωγός πρέπει να εντοπίσει το επίπεδο των γνώσεων των παιδιών της για το θέμα. Τα ρωτάει «τι ξέρουν» γι αυτό με το οποίο αποφάσισαν να ασχοληθούν και καταγράφει τις απαντήσεις τους. Στη συνέχεια τα ρωτάει «τι θέλουν να μάθουν» και καταγράφει σε μορφή ιστογράμματος τις απαντήσεις τους.

2^Η ΦΑΣΗ: ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ

•       Τα παιδιά  μαζί με τη νηπιαγωγό, συνεχίζοντας τη δουλειά που έκαναν στην προηγούμενη φάση, απαντάνε στο ερώτημα «τι κάνουμε για να το μάθουμε» και προτείνουν δραστηριότητες. Όλοι μαζί κατηγοριοποιούν τις απαντήσεις και αν συμφωνήσουν, βάζουν ένα τίτλο σε κάθε κατηγορία.     

•        Τα παιδιά, με την προτροπή της νηπιαγωγού και ανάλογα με ποια  κατηγορία δραστηριοτήτων θα ήθελαν να ασχοληθούν,  χωρίζονται σε μικρότερες ομάδες. Στη συνέχεια γίνεται ενημέρωση γονέων και από τα παιδιά  και από τη νηπιαγωγό, για όσα σκοπεύουν να κάνουν και τους ζητείται η βοήθειά τους και η συμμετοχή τους.

 3^Η ΦΑΣΗ: ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ  ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

•       Η νηπιαγωγός, πριν ξεκινήσει η υλοποίηση των προγραμματισμένων δραστηριοτήτων, επιχειρεί να τις εντάξει σε ένα παιδαγωγικό πλαίσιο. Δηλαδή εξετάζει και καταγράφει ποιοι στόχοι από το αναλυτικό πρόγραμμα επιτυγχάνονται   με τις συγκεκριμένες δραστηριότητες και σε ποιο τομέα ανήκουν. Έχει το δικαίωμα να τροποποιήσει να αφαιρέσει ή να προσθέσει κάποια δραστηριότητα, αν κρίνει ότι είναι πολύ δύσκολη  ή επικίνδυνη για την ομάδα του, ή δεν μπορεί να υλοποιηθεί.

•       Η κάθε ομάδα  έχει την ευθύνη για την υλοποίηση των  δραστηριοτήτων, τις οποίες έχει επιλέξει. Προετοιμάζεται, εφοδιάζεται με βοηθητικά εργαλεία, αν είναι απαραίτητα, φτιάχνει τις ερωτήσεις που έχει αναλάβει να κάνει κ.α. Πραγματοποιείται η  υλοποίηση, στην οποία  συμμετέχουν όλα τα παιδιά. Την παρουσίαση και την ανάλυση των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν από τις δραστηριότητες τις κάνει η υπεύθυνη ομάδα.

4^Η ΦΑΣΗ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

•       Γίνεται από κοινού μία αξιολόγηση της όλης δράσης. Τα παιδιά αξιολογούν και αυτό –αξιολογούνται.

           ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.       Helm,J.Katz,L.(2002). Μέθοδος project και προσχολική εκπαίδευση. Οι μικροί ερευνητές. Αθήνα: Μεταίχμιο.

2.       Katz,L.,Chard,L.(2004). Η μέθοδος project:η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της δημιουργικότητας των παιδιών της προσχολικής ηλικίας.  Αθήνα:  Ατραπός.

3.       Ματσαγγούρας,Η(2002). Η διαθεματικότητα στο σχολική γνώση. Εννοιοκεντρική αναπλαισίωση και σχέδια εργασίας. Αθήνα: Γρηγόρη.

4.       Χρυσαφίδης, Κ(2002). Βιωματική- Επικοινωνιακή Διδασκαλία. Η εισαγωγή της μεθόδου project tστο σχολείο.  Αθήνα: Gutenberg.