ΟΙ ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ- ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ

ΟΙ ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ

Δρ Τριανταφυλλιά Νικολούδη,

Σχολική Σύμβουλος Π.Α.,

 Δασκάλα Δράματος στην Εκπαίδευση

Με τον όρο θεατρικές δραστηριότητες, εννοούμε τις δραστηριότητες θεατρικού περιεχομένου, τις οποίες εφαρμόζουμε στην καθημερινότητα του σχολείου, είτε μεμονωμένα, είτε ενταγμένες σε ένα ευρύτερο πλαίσιο.

 Οι βασικότερες θεατρικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατά την υλοποίηση θεατρικών δραστηριοτήτων, είναι η σωματική έκφραση, ο αυτοσχεδιασμός, η παντομίμα, η σύνθεση ιστοριών (θεατρικά δρώμενα), η δημιουργία περιβάλλοντος δράσης, το Θεατρικό παιχνίδι. 

• Σωματική Έκφραση είναι η έκφραση του παιδιού μέσα από το σώμα και τα συναισθήματα (Κουρετζής,1991). 
• Στον αυτοσχεδιασμό υπάρχει ένα θέμα, αλλά δεν υπάρχει προκαθορισμένο κείμενο. Είναι μία εμπειρία εντελώς προσωπική, που δίνει τη δυνατότητα εξωτερίκευσης του εσωτερικού κόσμου.(Άλκηστις, 1984. Κουρετζής,1991. Γιάνναρης, 1995). 
• Παντομίμα είναι η τέχνη στην οποία εκφράζονται συναισθήματα με κινήσεις και μέσα από τις κινήσεις, χωρίς ο λόγος να αναπληρώνεται με αυτές(Άλκηστις,1984.Κουρετζής,1991).
• Στη σύνθεση ιστοριών (θεατρικά δρώμενα), μέσα από διάφορα οπτικοακουστικά ερεθίσματα, τα παιδιά συνθέτουν αυτοσχέδιες ιστορίες και τις παίζουν.(Άλκηστις,1984). 
• Δημιουργία περιβάλλοντος δράσης: Τα παιδιά, με τη βοήθεια κάποιων υλικών, διαμορφώνουν ένα περιβάλλον φανταστικό ή συγκεκριμένο (Κουρετζής,1991).

Μία ευρέως διαδεδομένη και σύνθετη θεατρική τεχνική είναι το  Θεατρικό Παιχνίδι. Με τον όρο Θεατρικό Παιχνίδι εννοούμε μία πολύπτυχη διαδικασία, η οποία  παρέχει στο παιδί γνώση μέσω του παιχνιδιού, ενώ ταυτόχρονα το φέρνει σε επαφή με το Θέατρο και τις τεχνικές του. Το θεατρικό Παιχνίδι δεν είναι μόνο θέατρο. Είναι και ψυχαγωγία, έκφραση, δημιουργία, εξωτερίκευση του εσωτερικού κόσμου, απελευθέρωση φαντασίας, εκτόνωση, γνώση, μάθηση, φυσική άσκηση.  Όταν λέμε Θεατρικό Παιχνίδι αναφερόμαστε σε μια σειρά δραστηριοτήτων, κατά τη διάρκεια των οποίων τα παιδιά δοκιμάζουν τις εκφραστικές τους ικανότητες, κάνουν διάφορες γκριμάτσες με το πρόσωπό τους, αναπαραστάσεις με το σώμα τους, αυτοσχεδιάζουν, μιμούνται τύπους ανθρώπων, υποδύονται διάφορους ρόλους και καταλήγουν να δραματοποιήσουν μικρές ιστορίες που τις έχουν φτιάξει μόνα τους.

Στόχοι

 Ξεκινώντας ο εκπαιδευτικός να παίξει ένα θεατρικό παιχνίδι με τα παιδιά της τάξης του, πρέπει να θέσει στον εαυτό του τα ερωτήματα : «Για ποιό λόγο θα κάνει θεατρικό παιχνίδι ; Ποιος είναι ο σκοπός του ; Πού στοχεύει ;»

Οι στόχοι που θέτουμε συνήθως όταν κάνουμε θ. Π., ανήκουν σε τρεις γενικές κατηγορίες. Η κάθε κατηγορία μπορεί να περιλαμβάνει και επιμέρους στόχους. Οι τρεις βασικοί στόχοι είναι :

  α) Εκπαιδευτικοί

   β) Κοινωνικοί

   γ) Ψυχαγωγικοί

Α΄   ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

  Ο εκπαιδευτικός πολλές φορές θα έχει παρατηρήσει, πως τα παιδιά βαριούνται την ώρα του μαθήματος, και θα έχει αναρωτηθεί αν αυτό που τους μαθαίνει γίνεται κατανοητό ή όχι. Μέσω του θ. Π., γίνεται πιο εύκολη  προσέγγιση της μάθησης και καλύτερη κατάκτηση της γνώσης Τα παιδιά κατανοούν σε πιο λίγο χρόνο, αυτά που με τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας θα χρειαζόντουσαν περισσότερο καιρό. Με το θεατρικό παιχνίδι η διδασκαλία είναι βιωματική, γι αυτό όπως είναι φυσικό μ’ αυτόν τον τρόπο γίνεται και πιο αποτελεσματική.

Β ΄  ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

 Τον εκπαιδευτικό τον ενδιαφέρει να επικοινωνεί με τα παιδιά του και να επικρατεί μια όμορφη σχέση τόσο μεταξύ των παιδιών, όσο και μεταξύ εκπαιδευτικού και παιδιών. Με το θεατρικό παιχνίδι διαμορφώνεται η σχέση της ομάδας. Τα παιδιά συνεργάζονται μεταξύ τους, ανταλλάσσουν τις απόψεις τους, κουβεντιάζουν. Αποδέχονται τη συλλογική απόφαση και λειτουργούν ομαδικά, κρατώντας ο καθένας την ατομικότητά του. Τα παιδιά επικοινωνούν μεταξύ τους “Βγαίνουν από το καβούκι τους”. Εξωτερικεύουν αυτό που νιώθουν μέσα τους, συναναστρέφονται με τους συνομηλίκους τους, εκτονώνονται συναισθηματικά.

Γ΄   ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΟΙ  ΣΤΟΧΟΙ

Πάνω απ’ όλα το θεατρικό παιχνίδι συντελεί στην ψυχική ευχαρίστηση αυτών που συμμετέχουν. Τα παιδιά διασκεδάζουν, παίζουν, χαίρονται, ψυχαγωγούνται.

Σχέση Θεατρικού Παιχνιδιού  και  Αναλυτικού Προγράμματος

Κατά τη διάρκεια ενός θεατρικού παιχνιδιού μπορούμε να δουλέψουμε παράλληλα πολλές μαθησιακές περιοχές .Δεν μπορεί να γίνει διαχωρισμός ή να μπουν όρια και να αποκλείσουμε τις υπόλοιπες μαθησιακές,  δουλεύοντας μόνο μία .Οι περιοχές  εμπλέκονται μεταξύ τους. Υπάρχει περίπτωση, ανάλογα με το στόχο που έχουμε βάλει να δώσουμε έμφαση σε κάποια από αυτές, μπορούμε όμως ταυτόχρονα να δουλεύουμε και τις υπόλοιπες περιοχές.

Θεατρικό Παιχνίδι και Ανθρωπογενές Περιβάλλον

 Κατά τη διάρκεια ενός θεατρικού Παιχνιδιού τα παιδιά βρίσκονται σε  μια συνεχή συνεργασία μεταξύ τους. Συναποφασίζουν, συμπράττουν, αλληλοσέβονται, αλληλοαποδέχονται το ένα το άλλο. Ακολουθούν την απόφαση της ομάδας, ακούνε όταν κάποιος λέει τη γνώμη του. Αντιλαμβάνονται ότι δεν είναι μόνο αυτά, αλλά υπάρχουν κι άλλοι τριγύρω τους με τους οποίους πρέπει να μοιραστούν κάποια πράγματα. Παίζουν, χαίρονται, εξωτερικεύουν τον εσωτερικό τους κόσμο και  τα συναισθήματά τους, εκτονώνονται, νιώθουν όμορφα.

Θεατρικό Παιχνίδι και Φυσικό Περιβάλλον

 Μέσα από το Θεατρικό Παιχνίδι, τα παιδιά μαθαίνουν. Ανακαλύπτουν πράγματα, εξασκούν την παρατηρητικότητά τους, τη μνήμη, την αντίληψη, τη σκέψη. Μπαίνουν σε προβληματισμούς, προσπαθούν να δώσουν λύσεις, συγκρίνουν, συσχετίζουν, εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους.

Θεατρικό Παιχνίδι και  Δημιουργία και Έκφραση

Υπάρχει άμεση και συνεχή σχέση του θεατρικού παιχνιδιού με όλες τις επιμέρους ενότητες αυτής της μαθησιακής περιοχής.

·         Εικαστικά : Τα παιδιά μπορούν να διαμορφώσουν μόνα τους τον χώρο όπου παίζουν, να βρουν τα κουστούμια τους, να φτιάξουν τα σκηνικά τους από διάφορα υλικά και αντικείμενα.

·         Θέατρο :  Τα παιδιά γνωρίζουν πολλές θεατρικές τεχνικές και εξοικειώνονται με το Θέατρο.

·         Μουσική :  Τα μουσικά κομμάτια μπορούν να συνοδέψουν κάποιες στιγμές της δράσης, μπορούν όμως να αποτελέσουν και  ερέθισμα για ένα Θεατρικό  Παιχνίδι.

·         Φυσική Αγωγή: Τα παιδιά είναι ελεύθερα να κινηθούν στον χώρο, να τον εξερευνήσουν, να γνωρίσουν το σώμα τους και να παίξουν με αυτό, να συντονίσουν τις κινήσεις τους, να μιμηθούν τις κινήσεις των άλλων, να παράγουν καινούριες να εξασκήσουν τη λεπτή κινητικότητά τους, να ανακαλύψουν την αναπνοή τους.

Θεατρικό παιχνίδι και Μαθηματικά

 Κατά τη διάρκεια πολλών δραστηριοτήτων, τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες  ή σε ζευγάρια, βιώνοντας με αυτόν τον τρόπο  Μαθηματικές  Έννοιες.

Θεατρικό  Παιχνίδι και Πληροφορική

Μια εικόνα από το διαδίκτυο, ένα video  από το you tube, μια ιστορία που  θα αναζητήσουμε στον υπολογιστή, μπορούν να αποτελέσουν  ερέθισμα για θεατρικό παιχνίδι.

Θεατρικό  Παιχνίδι και Πληροφορική

Μια εικόνα από το διαδίκτυο, ένα video  από το you tube, μια ιστορία που  θα αναζητήσουμε στον υπολογιστή, μπορούν να αποτελέσουν  ερέθισμα για θεατρικό παιχνίδι.

ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ  ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ  ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

Αρχές της Σύγχρονης Παιδαγωγικής	Στοιχεία που αναδεικνύονται  κατά την εφαρμογή των  θεατρικών δραστηριοτήτων
Αρχή της Παιδοκεντρικότητας	Κατά τη διάρκεια ενός θεατρικού παιχνιδιού, το θέμα που θα δουλευτεί, προέρχεται από το  ενδιαφέρον των παιδιών. Η εξέλιξη και η τροπή της δράσης  καθορίζεται από τα ίδια τα παιδιά. Στο τέλος της δράσης, γίνεται πάντα μία αξιολόγηση της δουλειάς από όλη την ομάδα και αν κάποιο παιδί το θελήσει, αυτοαξιολογείται.
Αρχή της αυτενεργούς Μάθησης	Σε όλη τη διάρκεια της δράσης, τα παιδιά λειτουργούν μόνα τους (Όχι ανεξέλεγκτα και πάντα εντός των ορίων, τα οποία έχουν ήδη τεθεί). Καταλήγουν να φτάσουν στη γνώση και να ανακαλύψουν κάτι από μόνα τους
Αρχή της συνδιερεύνησης	Όταν τίθεται ένας προβληματισμός, τα παιδιά λειτουργώντας σε ομάδες, κατόπιν μεσολάβησης –υπόδειξης του εκπαιδευτικού, προσπαθούν να βρουν μόνα τους τη λύση, ανταλλάσσοντας απόψεις και ιδέες.
Βιωματική – επικοινωνιακή διδασκαλία	Οτιδήποτε παίξουν, μάθουν , κάνουν κατά τη διάρκεια ενός θεατρικού παιχνιδιού, το εντυπώνουν καλύτερα, διότι το προσεγγίζουν βιωματικά μέσα σε ένα κλίμα επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης.
Διαφοροποιημένος ρόλος του εκπαιδευτικού	Ο ρόλος του εκπαιδευτικού εναλλάσσεται. Δεν είναι μόνο καθοδηγητικός. Είναι συμμετοχικός, διαμεσολαβητικός και παρατηρητής.
Καλλιέργεια Δημιουργικής Σκέψης	Τα παιδιά προσπαθώντας να δώσουν μια εξέλιξη  και πλοκή στην ιστορία που παίζουν, καλλιεργούν και αναπτύσσουν  τη δημιουργικότητά τους. Αυτό το παρατηρούμε και στη διαμόρφωση του χώρου.
Καλλιέργεια πνεύματος συνεργατικότητας	Χωρίζονται σε ομάδες και δουλεύουν έχοντας όλοι έναν κοινό στόχο. Συνεργάζονται, συζητούν, ανταλλάσσουν απόψεις και ακολουθούν τη γνώμη που αποφασίζει η πλειοψηφία της ομάδας.
Διαθεματική προσέγγιση της γνώσης	Προεκτείνεται και σε άλλα γνωστικά αντικείμενα
Διαφοροποιούμενη Διδασκαλία	Είναι ένας εναλλακτικός τρόπος μάθησης. Στο θεατρικό παιχνίδι, το κάθε παιδί ξεχωριστά, συμμετέχει αξιοποιώντας τις δικές του δυνατότητες .
Σχέση σχολείου και  κοινωνίας	Πολλές φορές, οι προβληματισμοί που θα μας δημιουργηθούν από ένα θεατρικό παιχνίδι, μπορεί να μας οδηγήσουν σε επαφή και γνωριμία με τους ανάλογους φορείς ή και σε ευαισθητοποίηση του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

Ο ίδιος ο εκπαιδευτικός  κρίνει πότε είναι η κατάλληλη στιγμή, για να φανεί η πολλαπλότητα του ρόλου του. Άλλοτε θα είναι καθοδηγητής και θα κατευθύνει την ομάδα, άλλοτε θα δώσει το ερέθισμα και θα είναι απλός παρατηρητής. Κάποιες φορές θα χρειαστεί να συνδέσει ορισμένα δρώμενα μεταξύ τους και να δώσει ένα καινούριο ερέθισμα, οπότε παίζει το ρόλο του “συνδετικού κρίκου”, του μεσολαβητή. Πολλές φορές συμμετέχει κι αυτός ως ενεργό μέλος της ομάδας. Στο πλαίσιο της Βιωματικής Εκπαίδευσης ο εκπαιδευτικός “επιβλέπει την ομάδα για δράση, δίνει συμβουλές ή  λύνει απορίες, αλλά και μαθαίνει από τα  παιδιά στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης.

ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ- ΙΔΕΕΣ

 Ερεθίσματα για να κάνουμε δραστηριότητες θεατρικού περιεχομένου, μπορεί να είναι :

1.    Ένα μουσικό ερέθισμα.

2.    Ένα ηχητικό ερέθισμα.

3.    Ένα τραγούδι.

4.    Ένα ποίημα.

5.    Ένα περιστατικό που συνέβη.

6.    Ο τίτλος ενός άρθρου εφημερίδας.

7.    Μια εικόνα από βιβλίο ή περιοδικό.

8.    Μία διαφήμιση από  περιοδικό.

9.    Μία φωτογραφία.

10.Ένα αντικείμενο.

11.Ένα επίκαιρο έθιμο.

12.Εμπειρίες  και βιώματα των παιδιών κοινωνικού περιεχομένου.

13.Καταστάσεις προβληματισμού που βάζουμε στα παιδιά.

 Μπορούμε επίσης να τους προτείνουμε να αναπαραστήσουν με κίνηση:

·      Διάφορα επαγγέλματα.

·      Τρόπους που ταξιδεύουμε.

·      Φυσικά φαινόμενα.

·      Εικόνες από τα τρία σημεία της φύσης : γη- ουρανός-θάλασσα.

1.    Ένα μουσικό ερέθισμα: Ακούγεται ένα μουσικό κομμάτι π.χ. το Bolero του Ravel. Τα παιδιά λένε όποιες σκέψεις τους έρχονται στο νου ακούγοντας αυτό το κομμάτι. Φαντάζονται, για παράδειγμα, ότι ταξιδεύουν με φτερά. Με αφορμή αυτό, φτιάχνουν την ιστορία τους.

2.    Ένα ηχητικό ερέθισμα: Ο  εκπαιδευτικός βάζει σε κασέτα τον ήχο των κυμάτων. Τα παιδιά συζητάνε για το τί είναι αυτά που ακούνε. Φαντάζονται πως βρίσκονται εκεί και παίζουν κάτι που διαδραματίζεται στην παραλία.

3.    Ένα τραγούδι: Τα παιδιά ακούνε ένα τραγούδι π.χ. “Τα καβουράκια”,ή “Η καφέ αρκούδα” από την Λιλιπούπολη και φτιάχνουν την ιστορία τους.

4.    Ένα ποίημα : Ο  εκπαιδευτικός διαβάζει ένα ποίημα : π.χ. “Ο χορός των εφτά “ του Γ.Κρόκου,  και τα παιδιά έχοντας αυτό σαν αφορμή φτιάχνουν μια ιστορία και της δίνουν όποια εξέλιξη θέλουν.

5.    Ένα περιστατικό που συνέβη πρόσφατα , το οποίο απασχολεί έντονα τα παιδιά. Ξέσπασε πυρκαγιά σε μαγαζί της περιοχής, όπου βρίσκεται το σχολείο. Την επόμενη μέρα τα παιδιά μεταφέρουν με ένταση αυτό το γεγονός στην τάξη τους. Συζητάνε μεταξύ τους και με την νηπιαγωγό. Ανταλλάσσουν γνώμες, αναλογίζονται τί θα μπορούσε να συμβεί αν έπιανε φωτιά το σπίτι τους, το σχολείο τους, τι θα έκαναν για να τη σβήσουν, τί έπρεπε να προσέξουν για να μην ξεσπάσει. Μετά απ’ αυτή τη συζήτηση ο εκπαιδευτικός τους ρωτάει, αν θα ήθελαν να παίξουν ένα τέτοιο γεγονός. Συζητάνε για τον τρόπο που θα το παίξουν, μοιράζονται τους ρόλους και…ξεκινάνε.

6.    Ένα άρθρο εφημερίδας : Ο εκπαιδευτικός τους διαβάζει ένα άρθρο: π.χ. Οι κάτοικοι ενός νησιού κάνουν προσπάθειες να σώσουν τις θαλάσσιες χελώνες της περιοχής τους.

7.    Μία εικόνα από βιβλίο ή περιοδικό : Τα παιδιά αναπαριστάνουν αυτήν την εικόνα και παίζουν μια ιστορία.

8.    Μια διαφήμιση από ένα περιοδικό: Μπορούμε να παίξουμε μια διαφήμιση από τις ήδη γνωστές ή να φτιάξουμε μια δική μας.

9.    Μια φωτογραφία : Δίνουμε στα παιδιά μια φωτογραφία που απεικονίζει π.χ. μια παρέα παιδιών γύρω από μια τούρτα γενεθλίων, μια οικογενειακή φωτογραφία, ένα δάσος. Συζητάμε από πού μπορεί να είναι αυτή η φωτογραφία και παίζουμε μια ανάλογη σκηνή.

10.Ένα αντικείμενο : Ένα αντικείμενο που έφερε κάποιο παιδί από το σπίτι του ή που υπάρχει στο σχολείο, γίνεται αφορμή για ένα θεατρικό παιχνίδι. Συζητάνε για αυτό το αντικείμενο, του δίνουν ζωή, φαντάζονται την ιστορία του, από  πού έρχεται, τι συνάντησε στη διαδρομή του, και παίζουν ένα δρώμενο.

11.Ένα επίκαιρο έθιμο- μια γιορτή : Κατά τη διάρκεια των Αποκριών, τα παιδιά κάνουν πως ετοιμάζουν τις στολές τους, για να πάρουν μέρος στην παρέλαση των μεταμφιεσμένων. Ανάλογα με το τι φορεσιές έχουν φτιάξει, πλάθουν και την ιστορία τους.

12.Εμπειρίες και βιώματα των παιδιών: Τα παιδιά μεταφέρουν καθημερινά στο σχολείο τις εμπειρίες τους και τα βιώματά τους. Αυτά μπορούν να γίνουν αφορμή για να παίξουν θεατρικό παιχνίδι. Π.χ. :

α) Ένα παιδί λέει στους συμμαθητές του, ότι την προηγούμενη μέρα επισκέφτηκε ένα μουσείο. Συζητάνε για το τί υπάρχει μέσα σ’ αυτό και παίζουν κάτι σχετικό.

β) Ένα παιδί λέει στους συμμαθητές του, πως το Σαββατοκύριακο πήγε εκδρομή σ’ ένα νησί. Τα παιδιά παίζουν μια ιστορία ανάλογη.

13.Καταστάσεις προβληματισμού : Ο εκπαιδευτικός ρωτάει τα παιδιά πώς θα αντιδρούσαν αν συνέβαινε κάτι, ή τί θα έκαναν αν βρίσκονταν κάπου και στη συνέχεια τους ζητάει να το παίξουν.

Π.χ.: α) Συζητάνε για το δάσος και λένε από τι και από ποιους κινδυνεύει και τι θα έπρεπε να κάνουν για να το σώσουν.  β) Γίνεται ένα ατύχημα στο δρόμο. Τι κάνουν;           γ) Είναι στο πάρκο , παίζουν και πιάνει βροχή. Πώς αντιδράνε;      

ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝ ΣΤΗ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ

·      Μέσα συγκοινωνίας

Παίζουνε ιστορίες που έχουν σχέση με ένα ταξίδι με οποιοδήποτε μέσο        συγκοινωνίας. Μέσα από τη βίωση τα παιδιά αντιλαμβάνονται   καλύτερα.

·      Επαγγέλματα

Τα παιδιά παίζουν ιστορίες που έχουν σχέση με το επάγγελμα των γονιών τους, το επάγγελμα του γιατρού, του οικοδόμου. Δείχνουν  με το σώμα τους, τι δουλειά κάνουν.

·      Φυσικά-καιρικά φαινόμενα

 Μια μέρα βροχερή τα παιδιά παίζουν κάτι που έχει σχέση με την  βροχή. Π.χ.: είναι στην αγορά για ψώνια και ξαφνικά αρχίζει να βρέχει. Τρέχουν να βρουν ένα καταφύγιο για να μη βραχούν ……και η  ιστορία συνεχίζεται.

·      Γη-ουρανός-θάλασσα

 Παίζουν ιστορίες που μπορεί να συμβαίνουν στον αέρα, στον κόσμο  της θάλασσας, στο χώμα.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΟΥΜΕ

·         Καπέλα

·         Μαντήλια

·         Γάντια

·          Εσάρπες

·         Τσάντες

·         Ρούχα που δε φοράμε πια

·         Σακάκια

·         Κασκόλ

·         Διάφορα υφάσματα

·         Περούκες

·         Μάσκες

·         Μουσικά όργανα

·         Διάφορα αντικείμενα μέσα από την τάξη

ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ

Το Θ.Π. συμβάλλει  σε μια καλύτερη γνωριμία του παιδιού :  -  με τον εαυτό του,                      -  με  τους άλλους, -  με το περιβάλλον

  Τη σπουδαιότητα του Θ. Π. την εντοπίζουμε :

*         Στην ανάπτυξη του σώματος και στην καλύτερη γνωριμία των παιδιών με το σώμα τους.

*         Στη βελτίωση του χαρακτήρα τους και στη δόμηση της προσωπικότητάς τους.

*         Στη νοητική τους ανάπτυξη και στη διεύρυνση του γνωστικού τους πεδίου.

*         Στη δημιουργία κοινωνικών σχέσεων, συνεργασίας και στη συναισθηματική ισορροπία τους.

*         Στην αισθητική τους καλλιέργεια .

*         Στην ανακάλυψη και στην εξερεύνηση του περιβάλλοντος χώρου.

ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ  ΠΟΡΕΙΑ ΕΝΟΣ ΘΕΑΤΡΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ

Η διεξαγωγή ενός θεατρικού παιχνιδιού ακολουθεί μια πορεία ,που  έχει εξελικτική μορφή. Τα επιμέρους μέρη στα οποία χωρίζεται, τα συναντάμε ως φάσεις, στάδια, σκαλοπάτια, περιόδους.

        

   Α΄   Μέρος  (Φάση Απελευθέρωσης)

Παιχνίδια γνωριμίας, μιμητικές ασκήσεις, αναπαραστάσεις                                      διαφόρων τύπων και ζώων, που συμβάλλουν στη      διαμόρφωση ενός ευχάριστου κλίματος και στη σύσφιξη  των σχέσεων. Τα παιδιά αφήνονται ελεύθερα, η ομάδα                                        “λύνεται” και “δένεται”.

 Β΄   Μέρος (Φάση Αναπαραγωγής)        

 Γίνονται κάποιοι αυτοσχεδιασμοί από τον   Εκπαιδευτικό - Εμψυχωτή. Τα παιδιά ή τον συνεχίζουν ή    τον επαναλαμβάνουν. Αφήνουν ελεύθερη  τη φαντασία     τους να αποδώσουν μία κατάσταση όπως αυτά θέλουν,  ακόμα και να “αντιγράψουν” αυτό που έκανε ο ενήλικας, βάζοντας το προσωπικό τους στοιχείο.

 Γ΄  Μέρος   (Φάση σύνθεσης)  

Δίνονται στα παιδιά διάφορα ερεθίσματα (αδιάφορο αν                                             έχουν σχέση με τον προηγούμενο αυτοσχεδιασμό). Τα                                            παιδιά φτιάχνουν την ιστορία τους, παίρνουν ρόλους και παίζουν αυτό που δημιούργησαν. Ο τρόπος  παιξίματος (παντομίμα, με λόγια, αφηγηματικός,                                            στατικός),άλλοτε επιλέγεται από τα παιδιά, άλλοτε  τον καθορίζει ο εμψυχωτής.

 Δ΄ Μέρος (Φάση Αξιολόγησης)     Συζήτηση για το τι μας άρεσε, τι μας ενόχλησε.                                            Αξιολόγηση αυτών που κάναμε ,όποτε κρίνεται   απαραίτητο.

Παραθέτουμε  ένα  παράδειγμα :

  Α΄ Μέρος:  Παίζει μια μουσική και ο εμψυχωτής ζητάει από τα παιδιά να  κινηθούν όπως αυτά θέλουν. Όταν η μουσική σταματήσει, σταματάνε κι αυτά. Στη συνέχεια κάθε φορά που σταματάει η μουσική ο εμψυχωτής τους λέει κάποιο χρώμα. Τα παιδιά ψάχνουν να ακουμπήσουν αντικείμενα που έχουν αυτό το χρώμα.

 Β΄  Μέρος:  Τα παιδιά κάθονται στο έδαφος και ο εμψυχωτής  τους λέει πως πήγαινε βόλτα με το αυτοκίνητό του και το αυτοκίνητο  χάλασε. Αυτά τα συμβάντα, δεν τα αφηγείται, αλλά τα παίζει. Προσπάθησε να βάλει μπροστά το αμάξι, αλλά, τίποτα….  «Μήπως κάποιο παιδί μπορεί να με βοηθήσει» ; (απευθύνει τον λόγο στα παιδιά).Τα παιδιά λένε διάφορες ιδέες και ο εμψυχωτής τους λέει να παίξουν όσα λένε. Άλλα κάνουν πως σπρώχνουν, άλλα κάνουν τους ανθρώπους του συνεργείου, κ.λ.π.

  Γ΄ Μέρος :   Όταν ολοκληρώσουν τους αυτοσχεδιασμούς τους ο εμψυχωτής  χωρίζει τα παιδιά συνήθως σε δύο ομάδες. Δίνει χωριστά σε κάθε ομάδα ένα ερέθισμα. Π.χ.: στη μία ομάδα μία φωτογραφία μ’ ένα καράβι και στην άλλη ομάδα μία φωτογραφία με ζώα της ζούγκλας. Ο ενήλικας, συζητάει με κάθε ομάδα τι παρατηρούν, ποιοι θα μπορούσαν να βρίσκονται εκεί, τι θα έκαναν, τι μπορεί να συμβαίνει, και τους ρωτάει αν θα ήθελαν να παίξουν κάτι  από αυτά που θα συνέβαινε εκεί. Τα παιδιά με τη βοήθεια του εμψυχωτή φτιάχνουν την ιστορία, επιλέγουν ποιο ρόλο θα έχει το καθένα και το πώς θα τον παίξουν. Στο τέλος η κάθε ομάδα παίζει την ιστορία της, ενώ η άλλη ομάδα την παρακολουθεί.         

 Δ΄ Μέρος :  Με το παίξιμο των ιστοριών ολοκληρώνεται το Θ.Π. Στη συνέχεια, μπορούμε να περάσουμε στο τέταρτο μέρος, όπου συζητάμε όλοι μαζί τα θετικά και τα αρνητικά της συνεργασίας. Μ’ αυτόν τον τρόπο βελτιώνεται η δουλειά μας, λύνονται τα προβλήματα που παρουσιάζονται και πολλές φορές διορθώνεται η συμπεριφορά των παιδιών που ενοχλούν τη λειτουργία της ομάδας. Σ’ αυτή τη συζήτηση, δε γίνεται κριτική για τη θεατρική απόδοση των παιδιών, γίνονται συνολικές κι όχι μεμονωμένες επιβραβεύσεις και μπαίνουν θέματα σχέσεων και συνεργασίας της ομάδας.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΘΕΑΤΡΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ

Έναυσμα

Αφορμή για να παίξουμε το  συγκεκριμένο θεατρικό παιχνίδι, ήταν  μία συζήτηση που έγινε στην τάξη μετά την Καθαρή Δευτέρα. Ένα παιδί έφερε όστρακα  (γυαλιστερές και μύδια), που είχαν φάει  στο σπίτι. Αυθόρμητα προέκυψε μία συζήτηση, για το πού βρίσκονται τα κοχύλια, τι άλλο υπάρχει εκεί, πώς μπορούμε να  τα δούμε. Εκτός των άλλων δραστηριοτήτων που προτάθηκαν,  (να βρούμε εικόνες από το βυθό, να δούμε σχετικό βίντεο, να μαζέψουμε κι άλλα κοχύλια), προτάθηκε και  η ιδέα να γνωρίσουμε το βυθό μέσα από  ένα θεατρικό παιχνίδι.

Διαδικασία

Μετά τη  σύμφωνη γνώμη όλων των παιδιών, συζητάμε ποιοι μπορούν να επισκεφτούν το βυθό. Τα παιδιά λένε «αυτοί που ταξιδεύουν και βουλιάζουν» και «οι εξερευνητές με τη μάσκα». Τους εξηγούμε  ότι οι εξερευνητές με τη μάσκα ονομάζονται δύτες.

 Τα ρωτάμε ποια από αυτά θα ήθελαν να είναι ταξιδιώτες που βουλιάζουν και ποια δύτες. Με αυτόν τον τρόπο χωριζόμαστε σε δύο ομάδες. Ζητάμε από τα μέλη της κάθε ομάδας να αρχίζουν να ετοιμάζουν τα πράγματά τους. Παίζει μία μουσική και το κάθε παιδί σε παντομίμα ακολουθεί τον κατευθυνόμενο  αυτοσχεδιασμό. Οι ταξιδιώτες φτιάχνουν τη βαλίτσα τους, βάζουν μέσα ότι χρειάζονται, ενώ οι δύτες φοράνε τη στολή τους, παίρνουν τη φιάλη το οξυγόνο, τη μάσκα τους…κ.λ.π.  Οι δύτες πέφτουν στο βυθό και αρχίζουν την εξερεύνησή τους. Οι ταξιδιώτες, παίρνουν τις βαλίτσες τους, που είναι πολύ βαριές και κατευθύνονται προς το πλοίο. Οι αντιδράσεις των παιδιών στο άκουσμα ότι οι βαλίτσες τους είναι πολύ βαριές ήταν αυθόρμητες. Έπιασαν τη μέση τους, βόγκηξαν, σούφρωσαν το πρόσωπό τους.

Φτάνοντας στο λιμάνι, τους ανακοινώνουμε ότι θα πρέπει ο ένας να βοηθήσει τον άλλον να μπει στο καράβι και να βάλει και τα πράγματά του. Ξεκινάει μία συνεργασία μεταξύ των παιδιών και μία αλληλοβοήθεια. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, η θάλασσα αγριεύει ξαφνικά. Τεράστια κύματα σκεπάζουν το καράβι, ώσπου στο τέλος οι ταξιδιώτες βρίσκονται στη θάλασσα. Τα παιδιά αντιδρούν ανάλογα με τα στοιχεία της δικής μας περιγραφής.

Ενώ  οι ναυαγοί κολυμπούν, απευθυνόμαστε στους δύτες, οι οποίοι έχουν εν τω μεταξύ βγει από το βυθό και κοιμούνται. Τους ανακοινώνουμε τι έχει συμβεί. Τους ζητάμε  να βρουν με ποιον τρόπο μπορούν να βοηθήσουν. Οι δύτες συζητάνε μεταξύ τους κι αποφασίζουν να πάνε να σώσουν τους ναυαγούς. Τους λέμε να τους βοηθήσουν και να κάνουν ότι νομίζουν αυτοί, πως είναι καλύτερο. Οι δύτες βουτάνε στη θάλασσα. Βγάζουν έξω τους ναυαγούς, τους σκουπίζουν, τους δίνουν φαϊ.

Όταν οι ναυαγοί συνέλθουν, οι δύτες τους ρωτάνε που πήγαιναν, από πού ήρθαν. Η απάντηση είναι πως ήθελαν να ταξιδέψουν για να γνωρίσουν το βυθό. Οι δύτες τους προτείνουν να τους πάρουν μαζί τους, γιατί αυτή ήταν η δουλειά τους. Κάποιο από τα παιδιά – ναυαγούς λέει πως είχε μαζί του ένα χάρτη αλλά τον έχασε. Εκείνη τη στιγμή, παρεμβαίνουμε και ρωτάμε να μας προτείνουν ένα τρόπο για να αποκτήσουμε ένα καινούριο χάρτη. Τα παιδιά απαντάνε να φτιάξουν έναν άλλο. Ζητάμε από  το παιδί που είχε αναφέρει για τον χάρτη, αν μπορεί   να σχεδιάσει έναν καινούριο , για να δούμε όλοι μαζί τη διαδρομή που έκαναν. Το παιδί δέχεται  και μαζί με άλλα δύο παιδιά αρχίζει να σχεδιάζει τον χάρτη.

Τα παιδιά βουτάνε στο βυθό για να βρουν κοχύλια. Έχουμε σκορπίσει σε διάφορα μέρη της τάξης κοχύλια και ….διάφορα άλλα αντικείμενα(παπούτσια, πλαστικά μπουκάλια, χαρτιά,κ.λ.π.). Τους λέμε να φέρουν ότι βρουν στην εξερεύνησή τους και τους ορίζουμε ποιο μέρος της τάξης μας  είναι ο βυθός. 

Όταν τελειώσει «η κατάδυση», ο ένας παρουσιάζει στον άλλον τι βρήκε και γίνονται και τα ανάλογα σχόλια. Συζητάμε για τα σκουπίδια που βρήκαν και αποφάσισαν να βάλουν ταμπέλες που να λένε «να μη βρωμίζουν το βυθό».

Μετά από  την περιήγησή τους στο βυθό οι ταξιδιώτες πρέπει να γυρίσουν πίσω. Αποφασίζουν να κάνουν μια γιορτή για να αποχαιρετιστούνε. Τρώνε πίνουν, χορεύουν, τραγουδάνε. Κάνουν  ζωγραφιές  για δώρα και τα ανταλλάσσουν μεταξύ τους.

Αξιολόγηση

Με την ανταλλαγή των δώρων, ολοκληρώθηκε η θεατρική μας δράση.Καθόμαστε όλοι μαζί σε κύκλο και συζητάμε τι μας άρεσε, τι μας ενόχλησε, τι μας προβλημάτισε. Αν κάποιο παιδί θέλει, μας μιλάει για το αν ενοχλήθηκε το ίδιο με τη στάση του στο παιχνίδι ή αν ενόχλησε τους άλλους.

BIΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.      Άλκηστις : «Το βιβλίο της δραματοποίησης»,Εκδ.Αλκηστις,1990.

2.      Αυδή Αύρα & Χατζηγεωργίου Μελίνα: «Η Τέχνη του δράματος στην εκπαίδευση»,  Εκδ. Μεταίχμιο,2007.

3.      Βουτσινά Κατερίνα :» Το Θεατρικό Παιχνίδι»,Εκδ.Δίπτυχο,1991.

4.      Bredekamp – Copples :»Καινοτομίες στην προσχολική Εκπαίδευση –Αναπτυξιακά κατάλληλες πρακτικές στα προσχολικά προγράμματα», Μεταφρ.: Ευαγγελία  Μαρκάκη, Εκδ. Ελληνικά Γράμματα,1997

5.      Γιάνναρης Γιώργος : «Θεατρική Αγωγή και Παιχνίδι».Εκδ.Γρηγόρης,1995.

6.      Γκόβας, Ν.: « Για ένα νεανικό δημιουργικό θέατρο». Εκδ. Μεταίχμιο, 2003

7.      Δαράκη Πέπη : « Ομαδικά παιχνίδια των παιδιών μας»,Εκδ.Gutenberg, 1994.

8.      Έλενα, Έ. και Τριανταφυλλοπούλου, Κ.«Το εκπαιδευτικό θέατρο στο νηπιαγωγείο και το δημοτικό», Εκδ. Πατάκης,2004.

9.      Faure G. - Lascar S. : « Το Θεατρικό Παιχνίδι»,Εκδ.Gutenberg,1988.

10.  «Θεατρική Αγωγή 1 - βιβλίο για το δάσκαλο «,Ο.Ε.Δ.Β.

11.  Κουρετζής Λάκης : «Το θεατρικό Παιχνίδι»,Εκδ.Καστανιώτης,1991.

12.  Μουδατσάκις Τηλ. : « Η θεωρία του δράματος»,Εκδ.Καρδαμίτσα,1994.

13.  Παπαδόπουλος,Σ. : « Η παιδαγωγική του θεάτρου». Εκδ. Κοντύλι, 2010.

14.  Σέργη Λένα: «Δραματική Εκφραση και Αγωγή του νηπίου»,

Εκδ. Gutenberg,1987.

Περιοδικά

1.      Νικολούδη  Τριανταφυλλιά : «Η θεατρική Εκφραση στο νηπιαγωγείο». ΑΝΟΙΧΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ,Νο 40,σελ.34-37,Δεκέμβρης 1992.

2.      Νικολούδη Τριανταφυλλιά : « Η Συμβολή του θεατρικού παιχνιδιού στην κατανόηση των προμαθηματικών εννοιών». ΑΝΟΙΧΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ,Νο 46,σελ.32-38,Φεβρουάριος 1994.

3.      Νικολούδη Τριανταφυλλιά : « Η ανάδειξη της δημιουργικότητας μέσα από τις θεατρικές δραστηριότητες και τη  σύνδεσή τους με το υπόλοιπο αναλυτικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου». Πρακτικά Ευρωπαϊκού Συνεδρίου ΟΜΕΡ,σελ.631-641, Μάιος 2011.  (ISBN 978-9963-7377-0-3)