ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ - Νηπιαγωγείο Αγίου Ανδρέα- Πραστού

ΕΜΦΥΛΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Στο πλαίσιο του 3ημερου σεμιναρίου του ΕΚΔΔΑ ,έπρεπε να υλοποιήσουμε κάποιες δραστηριότητες που θα είχαν ως στόχο την ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών Προσχολικής και Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης σε θέματα διακρίσεων και ισότητας των δύο φύλων και στη συνέχεια θα έπρεπε να τις δημοσιοποιήσουμε. Έτσι σκεφτήκαμε το blog μας.

Τίτλος: Ανατροπές των φύλων στα παραμύθια

Το σκεπτικό του  θέματος

}  Το παιδικό λογοτέχνημα οφείλει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις κοινωνικές ανακατατάξεις που αφορούν τα δύο φύλα εφόσον διαπαιδαγωγεί και συμβάλλει στη διαμόρφωση των παιδικών χαραχτήρων

}  Όταν ένα παιδί έρχεται αντιμέτωπο μέσω της λογοτεχνίας με αρνητικές αντιλήψεις για το φύλο του,  αυτόματα  επηρεάζεται αρνητικά η αυτοεκτίμησή του.

}  Διαλέγοντας παραμύθια για  τους μαθητές μας, τι μήνυμα θέλουμε να τους περάσουμε;

1. Σκοπός

Σκοπός των έμφυλων δραστηριοτήτων είναι να σπάσει τα στεγανά που δημιουργούνται σε αυτή την ηλικία, να εμπλουτίσει τις ταυτίσεις των παιδιών με πρότυπα και των δύο φύλων , να προωθήσει τη συνεργασία, τον αλληλοσεβασμό και την αλληλεγγύη μέσα σε μικτές ομάδες και να αναπτύξει τις δεξιότητές τους  να αμφισβητούν τα σεξιστικά στερεότυπα και συμπεριφορές .

2.Στόχοι
α) Συναισθηματικοί

}  Έκφραση συναισθημάτων μέσα από τη ζωγραφική,  το δράμα τις συζητήσεις

}  Να εκφράζουν προσωπικές ιδέες και ερωτήματα σε θέματα σεξουαλικότητας

β) Παιδαγωγικοί

}  Να αναπτύξουν ικανότητες συνεργασίας 

}  Να κατανοούν την αξία της ομαδικής εργασίας και της από κοινού ανακάλυψης.   

}  Να συνειδητοποιούν τη μοναδικότητά τους αλλά και να εντοπίζουν τις ομοιότητες και διαφορές τους με τους άλλους και να τις σέβονται.

}   Να αποκτήσουν αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών.

γ)Γνωστικοί στόχοι:
Ως προς τη Γλώσσα

}  να παίρνουν πληροφορίες από διάφορες πηγές

}  να διηγούνται/αφηγούνται

}  να περιγράφουν

}  να συμμετέχουν σε συζητήσεις και να χρησιμοποιούν στοιχειώδη επιχειρηματολογία

}  Να ακούν και να κατανοούν ένα διήγημα ή άλλα απλά κείμενα που κάποιος τους διαβάζει φωνακτά

}  Να ενθαρρύνονται να γράφουν όπως μπορούν (αναδυόμενη γραφή)

Ως προς τα μαθηματικά

}  να αριθμούν, να απαριθμούν και να μετρούν

}  να απεικονίζουν σχέσεις σε πίνακες καταγραφής

}  Να διατυπώνουν απορίες ή να θέτουν προβλήματα, να επιλέγουν ή να παράγουν κατάλληλο για την επίλυση των προβλημάτων υποστηρικτικό υλικό

Ως προς τη Μελέτη (ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον)

}  Να αναπτύξουν την αυτοεκτίμησή τους

}  Να αναπτύσσουν ενδιαφέρον για ιστορικά γεγονότα, προβλήματα και διλήμματα ανθρώπων διαφορετικών εποχών

}  Να εξοικειώνονται με βασικές ερευνητικές διαδικασίες

Ως προς τη Δημιουργία και έκφραση

}  να επιλέγουν υλικά και τρόπους προκειμένου  να εκφράζονται και να επικοινωνούν μέσα από τα εικαστικά

}  Να εκφράζονται με τον αυτοσχεδιασμό και τη μίμηση

Ως προς την Πληροφορική

}  να χρησιμοποιούν έναν ψηφιακό δίσκο δεδομένης μνήμης για να ακούσουν μουσική, ιστορίες ή παραμύθια.

}  να ταυτίζουν τον υπολογιστή με μια μηχανή που βοηθάει τον άνθρωπο στην εργασία του και που μπορεί να τον χρησιμοποιήσει για παιχνίδι και διασκέδαση

}  να εξοικειωθούν με το ενεργητικό & διερευνητικό μοντέλο μάθησης

}   

3. Τάξη στην οποία απευθύνεται η Δραστηριότητα:

}  Η δραστηριότητα  απευθύνεται  στους μαθητές/τριες του Νηπιαγωγείου (προνήπια-νήπια).

4. Σε ποια ανάγκη των μαθητών – τριών ανταποκρίνονται οι Δραστηριότητες

}  Να συνεργάζονται, να μοιράζονται και να δημιουργούν από κοινού αγόρια και κορίτσια

}  Να αναπτύσσουν θετική στάση και αλληλοαποδοχή των δύο φύλων

}  Να αποβάλλουν στερεότυπες στάσεις και συμπεριφορές.

5. Σύνδεση της Δραστηριότητας με το ισχύον αναλυτικό πρόγραμμα ή με τις συνήθεις σχετικές σχολικές δραστηριότητες της συγκεκριμένης τάξης

}  Διεθνείς Οργανισμοί όπως η Ε.Ε. ή η Unesco είναι ευαισθητοποιημένοι γύρω από θέματα ισότητας των δύο φύλων. Στο Παγκόσμιο Εκπαιδευτικό φόρουμ που πραγματοποιήθηκε στο Dakar τον Απρίλιο του 2000  Education for all (EFA) όλες οι χώρες δεσμεύτηκαν να μειώσουν την ανισότητα των φύλων στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση  ενώ διατυπώθηκε η συλλογική δέσμευση μέχρι το 2015 για φυλετική ισότητα στην εκπαίδευση.

Αναλυτικό πρόγραμμα

}  Ο σχεδιασμός της δραστηριότητας είναι εναρμονισμένος με το ισχύον αναλυτικό πρόγραμμα (Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών Για Το Νηπιαγωγείο)

6. Σύνδεση με το αντίστοιχο σχολικό εγχειρίδιο (οδηγός Νηπιαγωγού)

}  Το σχέδιο εργασίας είναι διαθεματικό-εμπλεκόμενα διδακτικά αντικείμενα

}  Μελέτη Περιβάλλοντος (ανθρωπογενές περιβάλλον),

}  Γλώσσα (προφορικός-γραπτός λόγος και ανάγνωση),

}  Μαθηματικά (καταμέτρηση -στατιστική) ,

}  Πληροφορική(αναζήτηση εικόνων –πληροφοριών- δημοσιοποίηση),

}  Εικαστικά( αποτύπωση απόψεων μέσα από την καλλιτεχνική έκφραση-εικαστικά)

7.Διάρκεια(σύνολο διδακτικών ωρών)

}  Δύο εβδομάδες (2 ώρες την ημέρα)

8. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ  

}  Η Διδακτική Προσέγγιση που ακολουθείται  είναι η θεματική προσέγγιση. Η επιλογή του θέματος έχει γίνει από την εκπαιδευτικό, κατόπιν εφορμήσεως, αφού πρώτα διερευνήθηκε και συζητήθηκε με τα παιδιά, ο βαθμός ενδιαφέροντος και η αποδοχή ή μη αυτού του θέματος. Ο σχεδιασμός της πορείας, ο προσδιορισμός της χρονικής διάρκειας και η επιλογή των μαθησιακών στόχων που θα επιδιωχθεί να κατακτηθούν από τα παιδιά, έχει γίνει από τον εκπαιδευτικό της τάξης (ΔΕΠΠΣ Νηπιαγωγείου 2003).

}   Η όλη ανάπτυξη στηρίζεται στη λειτουργία των ομάδων με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο  Η προσέγγιση του θέματος θα γίνει με βιωματικό τρόπο και με ισότιμη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων (μαθητές/τριες – δάσκαλος/α).

9. Αφόρμηση

Η παγκόσμια ημέρα της γυναίκας

  

Α΄Φάση: Ευαισθητοποίηση – Ανίχνευση στερεοτύπων
Προβληματισμός γύρω από το θέμα

}  Α) Καταγραφή και απεικόνιση βιωμάτων 

}  Καταιγισμός ιδεών.

 Τα παιδιά ρωτούνται τι γνωρίζουν για την συγκεκριμένη

ημέρα.    Σε ένα εννοιολογικό χάρτη καταγράφονται οι

προϋπάρχουσες εμπειρίες  και γνώσεις των παιδιών

Στη συνέχεια τα παιδιά ρωτούνται τι θέλουν να μάθουν.

Και πάλι καταγράφονται οι απαντήσεις τους.

Τέλος ρωτούνται πως νομίζουν ότι θα το μάθουν.

Α΄ Φάση  -Σχεδιασμός δράσεων

}  Τα παιδιά παροτρύνονται να συλλέξουν πληροφορίες σχετικές με  το θέμα μας, με τη βοήθεια των γονέων τους και την επομένη να μας πουν σχετικά με:

q  Τι γιορτάζουμε τη συγκεκριμένη ημέρα;

q  Υπάρχει ανάλογη ημέρα για τους άντρες;

q  Τι δε μπορεί να κάνει μία γυναίκα;

Τα παιδιά χωρίζονται σε τρεις ομάδες (μεικτές) και η κάθε ομάδα αναλαμβάνει να μας φέρει  απαντήσεις για κάθε μια από τις παραπάνω ερωτήσεις.

Τα κορίτσια της ομάδας αναζητούν πληροφορίες από το internet, ενώ τα αγόρια το συζητούν με τους γονείς τους.

Ενδεικτικές απαντήσεις των παιδιών

}  1^η ομάδα: - Γιορτάζουν οι γυναίκες (μικρές, μεγάλες, γιαγιές)

                        -Γιορτάζουν γιατί παλιά έκαναν ότι τους διέταζε ο πατέρας τους ή ο άντρας τους

}  2^η ομάδα:- Οι άντρες δεν έχουν δική τους ημέρα που να γιορτάζουν

                      -Οι άντρες δε γιορτάζουν μία μόνο ημέρα αφού γιορτάζουν κάθε ημέρα

}  3^η ομάδα: Οι γυναίκες δεν μπορούν:

                     -Να οδηγούν μηχανές και να κάνουν σούζες

                     -Να παίζουν ποδόσφαιρο

                     -Να παλεύουν

                     -Να  σώζουν κορίτσια όπως στα παραμύθια

Στην ολομέλεια αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με το ότι δε μπορούν  «να  σώζουν κορίτσια όπως στα παραμύθια»

.Β΄ΦΑΣΗ : Υλοποίηση Δραστηριοτήτων
 Αναζήτηση στο Διαδίκτυο- άλλη οπτική

Αναζήτηση φωτογραφιών  που αφορούν τις παραπάνω απαντήσεις τους και ανατρέπουν τα δεδομένα τους

Παρουσίαση τριών παραμυθιών ανατροπής

}  Η πριγκίπισσα Σίφουνας

}  Στρογγυλοσκουφίτσα

}  Η πριγκίπισσα και η Κολοκύθα

Οι ανατροπές

}  Οι ανατροπές γίνονται μέσα από:

§  Το θέμα

§  Την ιστορία

§  Τον αφηγηματικό λόγο  

§  Την εικονογράφηση

Κλασσικά λαϊκά παραμύθια

}  Παρουσιάζουν το γυναικείο φύλο μέσα από στερεότυπες  αντιλήψεις που εμπεριέχουν. 

}  Η γυναίκα απεικονίζεται ως «καλή», όταν είναι παθητική, σιωπηλή, υπάκουη, ευκολόπιστη, εξαρτημένη, αυτοθυσιαζόμενη, πρόθυμη, κατευθυνόμενη από τις περιστάσεις ή από κάποια ανδρική φιγούρα και τοποθετημένη συνήθως στο σπίτι.

}  Η παθητικότητα και η ομορφιά παρουσιάζονται ως οι αρετές που  ανταλλάσσονται για να «οδηγήσουν σχεδόν νομοτελειακά σε ένα ‘καλό’ γάμο»

}  Συνήθως οι κακές και άσχημες γυναίκες είναι αυτές που εμφανίζονται ως δραστήριες, έξυπνες και δυναμικές (μάγισσες, μητριές).

Παραμύθια ανατροπών

}  Οι ήρωες των δύο φύλων απεγκλωβίζονται  από στερεότυπους ρόλους και σχέσεις.

}  Οι ηρωίδες  παρουσιάζονται να αναζητούν τον αυτοπροσδιορισμό τους και να εκφράζουν την ανάγκη τους για ελευθερία και αυτονομία.

}  Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με πολλαπλά ενδεχόμενα ανθρώπινων συμπεριφορών και σχέσεων και με  ποικιλία  συναισθηματικών διακυμάνσεων και προβληματισμών. 

Μηχανισμοί ανατροπών

}  Αντιστροφές ρόλων των δύο φύλων.

}  Ηρωϊδες που αποφασίζουν  τι  θα επιλέξουν χωρίς να απαρνούνται τον εαυτό τους για χάρη των άλλων.

}  Μη ευπρεπές προφίλ ηρωίδων (λεξιλόγιο, ύφος, πράξεις). 

}  Αμφισβήτηση των δίδυμων ισοδυναμιών: όμορφη-καλή-θύμα ή άσχημη-κακή-πανούργα.

}  Αμφισβήτηση γάμου ως απόλυτου ιδανικού.

}  Χωροχρονική επανατοποθέτηση της ιστορίας του παραμυθιού.

}  Παρωδιακή παρουσίαση παλιότερα θεωρούμενων προτερημάτων στην υπερβολή τους που τα μετατρέπει σε ελαττώματα.

}  Άρνηση του γνωστού χάπυ έντ και αντί αυτού αιτιολόγησή του ή απεικόνισή του ως βιωμένη πραγματικότητα.

1^ο Διήγημα :Η Πριγκίπισσα Σίφουνας
Ανάγνωση του διηγήματος

Επεξεργασία και Προβολή αποτελεσμάτων

Αρχικά τα παιδιά αποτυπώνουν με ζωγραφική και γραπτό λόγο (αναδυόμενη γραφή) τις απόψεις τους  σχετικά με:

-Τα κορίτσια, αν είχαν ένα κάστρο τι Πριγκίπισσες θα ήθελαν να είναι και τι είδους Πρίγκιπα θα ήθελαν δίπλα τους;

-Τα αγόρια, αν επίσης είχαν ένα κάστρο τι είδους Πρίγκιπες θα ήθελαν να είναι και τι Πριγκίπισσες θα ήθελαν δίπλα τους;

Τα κορίτσια θα ήθελαν να είναι όμορφες Πριγκίπισσες

 και

Θα ήθελαν να έχουν ένα δυνατό Πρίγκιπα δίπλα τους

Τα αγόρια θα ήθελαν να είναι δυνατοί Πρίγκιπες

 και

θα ήθελαν μία γενναία Πριγκίπισσα δίπλα τους 

Υπήρχαν και ελάχιστες εξαιρέσεις

}  Ένα μόνο κορίτσι θα ήθελε να είναι και δυνατή και όμορφη

}  Δύο αγόρια θα ήθελαν να είναι και δυνατοί και όμορφοι

}  Τρία κορίτσια θα ήθελαν δίπλα τους έναν όμορφο Πρίγκιπα

Δύο αγόρια θα ήθελαν δίπλα τους και δυνατή και όμορφη Πριγκίπισσα 

Καταμέτρηση αποτελεσμάτων

Καταγράψαμε τις απαντήσεις μας σε πίνακα διπλής εισόδου και βγάλαμε τα συμπεράσματά μας.
Για τα κορίτσια

Για τα αγόρια

2ο Παραμύθι: Η Στρογγυλοσκουφίτσα
Ανάγνωση

}  Συγκριτική Προσέγγιση . Εντοπίζουμε ομοιότητες και Διαφορές με το κλασικό παραμύθι «Η Κοκκινοσκουφίτσα»

Ενδεικτικές απαντήσεις των παιδιών:

-Ήταν πολύ διαφορετικό

-Δεν είχε κυνηγό, αλλά γιατρό

-Δε φοβάται το λύκο

-Μόνη της προστατεύεται

-Έχει τρομπέτα και τον φοβίζει

-Του δίνει φαγητό

-Έγινε γιατρός

-Δε ρωτάει το λύκο γιατί έχει μεγάλο … αλλά τον χτυπάει.

-Η γιαγιά δεν περιμένει στο σπίτι αλλά κάνει βόλτες με το αυτοκίνητο

-Δε γνώριζε το λύκο, το νόμιζε για σκύλο

-Ο λύκος δε σκοτώθηκε, αλλά έμεινε με τη γιαγιά.

-Είχε στρόγγυλο σκουφάκι

Δραματοποίηση : Α΄ομάδα
«Η Κοκκινοσκουφίτσα» Τα παιδιά δραματοποιούν και αναλαμβάνουν ρόλους πέρα από τις στερεότυπες αντιλήψεις.

Δραματοποίηση : Β΄ομάδα
«Η Στρογγυλοσκουφίτσα» Τα παιδιά δραματοποιούν και αναλαμβάνουν ρόλους πέρα από τις στερεότυπες αντιλήψεις.

3ο Παραμύθι: Η Πριγκίπισσα και η κολοκύθα
Ανατροφοδότηση

}  Ανάγνωση

}  Δραστηριότητα: Έκφραση συναισθημάτων και φύλο.

Τα παιδιά έχουν αρχίσει να εντοπίζουν κάποια άλλα στοιχεία που αρχικά τους ήταν πρωτόγνωρα. Έχουν αρχίσει να σχηματίζουν

μια άλλη οπτική.

10. Τρόποι προβολής της  Έμφυλης Δραστηριότητας

}  Παραγωγή ψηφιακού υλικού- φωτογραφίες υλικό δράσεων

}  Ανάρτηση του υλικού στο blog Νηπιαγωγοί Αρκαδίας

}  Ανάγνωση του Παραμυθιού «Η Στρογγυλοσκουφίτσα»  στους μαθητές/τριες της Α΄ Δημοτικού, στα πλαίσια του προγράμματος της ομαλής μετάβασης

11. Απολογισμός των   Έμφυλων Δραστηριοτήτων  - απόψεις-αξιολόγηση

}  Το σχολικό εγχειρίδιο είναι ένα μέσο διδασκαλίας που χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές στην τάξη και στο σπίτι για να επιτύχουν τους στόχους διδασκαλίας και μάθησης. Δεν είναι όμως απλώς ένα από τα πολλά αλλά το σημαντικότερο μέσο διδασκαλίας (Καψάλης &Χαραλάμπους : 1995).

}  Είναι όμως τόσο σημαντικό και επαρκές όσο θα έπρεπε;

}  Τα στερεότυπα διαφέρουν από εποχή σε εποχή και από κουλτούρα σε κουλτούρα

}  Τα παιδιά γνωρίζουν καλύτερα το δικό τους φύλο και τους ρόλους στους οποίους αναμένεται από την κοινωνία να ανταποκριθούν βάσει του φύλου τους και τους επαναπροσδιορίζουν.

}  Τα παιδιά προβληματίζονται για τα δικά τους στερεότυπα σε ότι αφορά τα δύο φύλα και έχουν την ευκαιρία να τα διαφοροποιήσουν.

}  Μέσα από τις δραστηριότητες οι μαθητές/τριες έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν καλύτερα το αντίθετο φύλο και να προβληματιστούν για τη σημασία της καλύτερης επικοινωνίας ανάμεσα στα δύο φύλα.

}  Για τη δημιουργία αρμονικών και ισότιμων ανθρώπινων σχέσεων.

}  Τέλος, μαθήτριες και μαθητές, συνεργάζονται και ακολουθούν το δρόμο της προσωπικής κατάκτησης της γνώσης, αποδοχής της διαφορετικότητας των δύο φύλων και αρμονικής συνύπαρξης, μέσα σε ένα κλίμα ισοτιμίας χωρίς αποκλεισμούς.

Βιβλιογραφία

·         ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2002),  Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο  Προγραμμάτων Σπουδών  για το Νηπιαγωγείο .Προγράμματα Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Δραστηριοτήτων, Αθήνα.

·         ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο,(2003), Οδηγός  Νηπιαγωγού Εκπαιδευτικοί Σχεδιασμοί, Δημιουργικά Περιβάλλοντα Μάθησης ,Ο.Ε.Δ.Β.,Αθήνα.

·         -«Νέο Σχολείο», του παιδαγωγικού Ινστιτούτου

·         -Από το cd των ΕΚΚΔΑ(2016) με θέμα: "Ευαισθητοποίηση στελεχών και εκπαιδευτικών

·         της προσχολικής και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης σε θέματα διακρίσεων και ισότητας των

·         φύλων", από το Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής ανασυγκρότησης τα εξής:

·         Παρεμβάσεις ισότητας στο σχολείο-Φιλιώ Τσουκαλά

·         *Σεξισμός και παραμύθια σε παιχνίδια και παραμύθια

·         *Έμφυλες Δραστηριότητες στη Σχολική κοινότητα-Ελένη Μαράκη

·         *Λογοτεχνία και φύλο, παραμύθια-Ελένη Μαράκη

·         -Καψάλης Α. και Χαραλάμπους Δ. (1995) Σχολικά εγχειρίδια, Θεσμική εξέλιξη και Σύγχρονη Προβληματική. Αθήνα, Έκφραση

·         -Η Πριγκίπισσα Σίφουνας (2000), Marc Cantin, εκδόσεις Μεταίχμιο

·         -Η Πριγκίπισσα και η κολοκύθα 91999), Χάιντς Γιάνις, εκδόσεις Κάστωρ

·         -Η Στρογγυλοσκουφίτσα (2004), Geoffroy de Pennart, εκδόσεις Παπαδόπουλος

·         -Παιδική λογοτεχνία, εργασία των Δέτση, Δραπανιώτου, Πανουργούδη.