Ο ΗΛΙΟΣ , Ο ΗΛΙΑΤΟΡΑΣ

1^ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ

Αυτό το διάστημα στο Νηπιαγωγείο μας ασχολούμαστε με τη θεματική ενότητα «Ήλιος». Αρχικά, κάναμε την διερεύνηση  του θέματος φτιάχνοντας δύο στήλες σε ένα χαρτόνι. Η πρώτη στήλη είχε τον τίτλο «τι ξέρουμε» και η δεύτερη «τι θέλουμε να μάθουμε». Καταγράψαμε  τις απαντήσεις των παιδιών και έπειτα φτιάξαμε μαζί το  ιστόγραμμα δίνοντας τους την ευκαιρία να γράψουν, όπως μπορούν. Επιπλέον, προσπαθούσαμε να παροτρύνουμε όλα τα παιδιά να συμμετέχουν. Εξέφρασαν τις γνώσεις και  τις απόψεις τους, οι οποίες ήταν  ποικίλες:

 

 

Πρέπει να αναφέρουμε ότι όλες οι προτάσεις των παιδιών ήταν στο πλαίσιο που μπορούσαμε να υλοποιήσουμε, αν υπήρχε βέβαια ο κατάλληλος χρόνος. Αφού ομαδοποιήσαμε τις προτάσεις των παιδιών καταλήξαμε σε ένα πιο γενικό πλάνο εργασιών :να παίξουμε , να ζωγραφίσουμε, να τραγουδήσουμε, να διαβάσουμε ιστορίες, να μιλήσουμε.

Ξεκινήσαμε ,λοιπόν, θέτοντας το  στόχο να αναγνωρίσουν το σφαιρικό σχήμα του Ήλιου ως το καταλληλότερο για να απεικονίσουν τον Ήλιο και να μάθουν ποια είναι η θέση του στο ηλιακό σύστημα. Δώσαμε στα παιδιά ποικιλία υλικών όπως :χαρτόνια Κάνσον ,  γλασσέ, οντουλέ , χρυσόσκονη ,αστεράκια μικρά-χρυσά, κόλλες, λαδομπογιές. Τα παιδιά με ενθουσιασμό συνδύασαν τα υλικά και δημιούργησαν διάφορους στρογγυλούς (ξεχωριστούς για αυτά) ήλιους όχι όμως σφαιρικούς όπως είχαμε δει στο  internet

 

 Την σφαιρικότητα,  λοιπόν, του Ηλίου την αντιλήφθηκαν με μια δραστηριότητα που τους κέντρισε αμέσως, την προσοχή και ήταν η εξής: απλώσαμε στα τραπεζάκια εφημερίδες , ατλακόλ ,φουσκωμένα μπαλόνια(κυρία το μπαλόνι έχει το ίδιο σχήμα με τον ήλιο στο internet, παρατήρησαν τα παιδιά και συνέχισαν  λέγοντας ότι. σφαίρα είναι η μπάλα, το μπαλάκι του τένις αλλά και του πινκ-πονκ ‘που έχουμε στο δημοτικό’). Αφού,  λοιπόν, χωρίστηκαν σε μικρές ομάδες ,ανέλαβαν να κολλήσουν τις βρεγμένες λωρίδες από εφημερίδα, που είχαμε βάλει σε μεγάλη λεκάνη να μουλιάσουν, όχι μόνο στο μεγάλο μπαλόνι που είχαμε ορίσει για τον ήλιο αλλά και στα υπόλοιπα μπαλόνια διαφορετικού μεγέθους(έτσι ώστε να φτιάξουμε όλους τους πλανήτες για να συζητήσουμε το μέγεθος και τη θέση τους αλλά κυρίως να ορίσουμε τη θέση του Ηλίου στο κέντρο του ηλιακού συστήματος).Έπειτα, τους έβαψαν  με τέμπερες και πινέλα σύμφωνα με το χρώμα που ταίριαζε στο καθένα όπως είχαμε δει στο διαδίκτυο και στις εγκυκλοπαίδειες. Όταν στέγνωσαν ,τα παιδιά για  να διευκολυνθούν στην κατανόηση της κίνησης των πλανητών περί τον άξονά τους και  στο ότι διαγράφουν τροχιά γύρω από τον ήλιο, αφού πρωτίστως το είχαμε θέσει ως στόχο,  προσπαθήσαμε  να το αναπαραστήσουμε με βιωματικό τρόπο. Ακούσαμε ,λοιπόν  , το τραγούδι των πλανητών των Κατσιμίχα για να  θυμηθούμε  τα ονόματα, τη σειρά , και ορισμένα χαρακτηριστικά των πλανητών(π.χ. Αφροδίτη = ολόλευκη σαν νύφη, Άρης = κόκκινος κατεργάρης ,Δίας = λαμπρός 

 

Μετά, μοιράσαμε σε οχτώ παιδιά από έναν πλανήτη(από το 2008 ο πλανήτης Πλούτωνας δε θεωρείται πλανήτης, επομένως οι πλανήτες είναι οχτώ) και βάλαμε το παιδί που κρατούσε τον ήλιο στη μέση. Με το τραγούδι ,το κάθε παιδί –πλανήτης εμφανιζόταν μπροστά  όπου περιστρεφόταν γύρω από τον εαυτό του και διέγραφε συγχρόνως  την  τροχιά του γύρω από τον ήλιο. Το παιχνίδι παίχτηκε αρκετές φορές ώστε να δοθεί η δυνατότητα σε όλους να συμμετάσχουν.   Κατά αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά έχοντας ενεργό ρόλο έμαθαν τους  οχτώ πλανήτες και ότι όλοι συνυπάρχουν σε έναν ενιαίο χώρο αποτελώντας ένα σύστημα στο κέντρο του οποίου βρίσκεται ο Ήλιος. Τη γνώση τους αυτή και την εμπειρία τους αποτύπωσαν, αργότερα, μόνοι τους ,όπως μπορούσαν, στο χαρτί .Τέλος, απόλαυσαν περισσότερο τη δραστηριότητα όταν βάλαμε το ορχηστρικό του τραγουδιού και με τις πιο μελωδικές φωνές τραγούδησαν: «στου ήλιου τη γειτονιά».

Έπειτα, παίξαμε παιχνίδια με τους πλανήτες με στόχο να εξοικειωθούν τα παιδιά με την έννοια της σειραθέτησης, των χωρικών εννοιών, των απλών  μαθηματικών  πράξεων και την έννοια της συμμετρίας.. Συγκεκριμένα ,κάναμε σειροθέτηση  κατατάσσοντας τους πλανήτες  από το μεγαλύτερο στο μικρότερο και αντίστροφα. Τους  τοποθετήσαμε ,επίσης, σε σειρά αλλά ξεκινώντας αυτή την φορά από αυτόν που βρίσκεται πιο κοντά στον ήλιο και καταλήξαμε στον πιο μακρινό. Αφαιρέσαμε κάποιους και καλούσαμε τα νήπια να μας πουν:-Πόσοι πλανήτες είναι; - Πόσοι θα έπρεπε να είναι; - Πόσους πρέπει να προσθέσουμε για να είναι σωστός ο αριθμός τους;  Τέλος, σε φύλλο εργασίας τα παιδιά καλούνταν να φτιάξουν συμμετρικούς ήλιους ( βάζοντας στο δεξί ήλιο τόσες ακτίνες όσες έχει ο αριστερός απέναντι του και να γράψουν στο τετράγωνο τον αριθμό των ακτινών – το φύλλο εργασίας είναι από το Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού).

Μετά από αυτό ,σειρά είχαν οι πίνακες ζωγραφικής. Τα νήπια που έχουν ήδη εξοικειωθεί με τις δυνατότητες του υπολογιστή, ήταν σε θέση να αναζητήσουν πίνακες ζωγραφικής με θέμα : «Ήλιος , θάλασσα,παραλία,βάρκα,Ακρογιαλιά» , να τις αποθηκεύσουν και  να τις εκτυπώσουν έτσι ώστε να τις συνδέσουμε με το τραγουδοπαιχνίδι « Ήλιος –Χρυσάφι Ακρογιαλιά» που επίσης, μας άρεσε , Από το περιοδικό Παράθυρο. Οι  στόχοι μας ήταν οι εξής: - να έρθουν σε επαφή με έργα τέχνης ,-να ψυχαγωγηθούν ,να αναπτύξουν την κινητικότητά τους ,-να συνεργαστούν, -να καλλιεργήσουν τη δημιουργική τους έκφραση και φαντασία , και  τέλος -να εκφράζονται με τον αυτοσχεδιασμό και τη μίμηση. Στην αρχή, το τραγουδοπαιχνίδι μας κατεύθυνε στις κινήσεις λέγοντας μας τι να κάνουμε δηλ. Βρήκα μια βάρκα , πάμε βαρκάδα, δυο δυο  Έι  οπ, έι οπ… όπου τα παιδιά ζευγαράκια άπλωναν τα χεράκια τους στο πλάι , κουνώντας τα, κάνοντας κουπί . Στη  συνέχεια, όμως, παραλείπονταν τα λόγια, υπήρχε μόνο η μουσική, όπου  τα παιδιά προσπαθούσαν να βρουν με τη φαντασία τους κάτι πρωτότυπο ή ωραίο και να το παραστήσουν με κινήσεις.  Η όλη διαδικασία επαναλήφθηκε αρκετές φορές. Σε δεύτερη φάση, τα νήπια καλούνταν να βρουν τον πίνακα που περιγράφει το τραγουδοπαιχνίδι ή και αυτό που είχαμε φανταστεί  και να γράψουν κάθε φορά  τη λέξη-κλειδί πάνω στον πλαστικοποιημένο πίνακα ( ο μαρκαδόρος αφαιρείται εύκολα με ένα μωρομάντηλο) και να το ζωγραφίσουν σε εκείνο τον πίνακα που παρίστανε μόνο Ακρογιαλιά. Ο χαρούμενος ρυθμός του τραγουδιού απογείωσε τη φαντασία τους και οι ιδέες τους  ήταν ¨ευρηματικές¨.

 

 

Τέλος ,θέσαμε τον στόχο να διακρίνουν διαφορετικά μοντέλα οργάνωσης προφορικού λόγο. Απαγγείλαμε στα παιδιά το ποίημα «Ήλιε μου», εμπνευσμένο από το ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη «Σώμα καλοκαιριού», από τη συλλογή «Ήλιος ο πρώτος» (1969).Τα νήπια, όντας καλοί ακροατές, κατανόησαν το ποίημα ,  αντιλήφθηκαν τη διαφορά του από το πεζό λόγο ( δηλ. το παραμύθι),ξεχώρισαν λέξεις –κλειδιά και αναπτύσσοντας ικανότητες συνεργασίας(χωρίστηκαν και δούλεψαν σε μικρές ομάδες) δημιούργησαν ένα ομαδικό κολάζ. Γράψαμε τις στροφές του ποιήματος σε άσπρα Κάνυον, όπου ζωγράφισαν και έγραψαν, όπως μπορούσαν. Αξιοσημείωτη ήταν η ιδέα ενός μαθητή να τοποθετήσουν  στο κολάζ και τους στρογγυλούς ήλιους που είχαν φτιάξει πριν που ήταν επίπεδοι και όχι σφαιρικοί. Το  αποτέλεσμα της  δουλειάς μας, όπως φαίνεται παρακάτω:

Ήλιος  και  Μυθολογία

ΕΛΛΑΔΑ

Δεν  θα  μπορούσαμε  να  παραλείψουμε  και  την  Ελληνική  Μυθολογία  που  είναι  πλούσια  σε  κείμενα  για  τον  Ήλιο  και  βεβαίως  ,πηγή  έμπνευσης  για  τα  παιδιά  μας  όπως  έχει  αποδειχθεί  κατά  καιρούς  όταν  αναφερόμαστε  σε  αυτούς.  Έτσι  ,  λοιπόν , αναφέραμε  την

  γνωστότερη  ιστορία  στην  οποία  συμμετέχει  ο  Ήλιος, 

είναι    αυτή  του  γιου  του,  Φαέθοντα,  ο  οποίος  τραυματίστηκε,  οδηγώντας  το  ηλιακό  άρμα.  Κατά  την  απογείωση  του,  ο  Ήλιος  τον  παρακάλεσε  να  διατηρεί  σταθερό  ύψος  και  πορεία.  Τα  άλογα  όμως  κατάλαβαν  την  αλλαγή  του  ηνίοχου  και  έτσι  το  άρμα  ανεβοκατέβαινε  προκαλώντας  δονήσεις  και  δυσάρεστες  εκπλήξεις  στη  γη.  Ο  Δίας,  για  να  προφυλάξει  τη  γη  και  τους  ανθρώπους,  κατακεραύνωσε  τον  Φαέθοντα  ,  τη  μητέρα  του,  Κλυμένη,  αλλά  και  τις  αδελφές  του,  που  τις  μεταμόρφωσε  σε  δέντρα.  Ο  Ήλιος  από  τότε  δεν  άφησε  ποτέ  πια  κανέναν  άλλο  να  οδηγήσει  το  άρμα  του.

Τα  παιδιά  απέδωσαν  εικαστικά  τον  μύθο  και  μάλιστα  ο  καθένας  συμμετείχε    ενεργά, έχοντας  μεγάλη καλλιτεχνική έμπνευση(οι  εργασίες  τους  αποδεικνύουν  ότι  συγκράτησαν    ακόμα  και  την  λεπτομέρεια).Πέρα  από  τον  μύθο,  εξαιρετική  εντύπωση  έκανε  στα  παιδιά  ο  Κολοσσός  της  Ρόδου,  για  τις  τεράστιες  διαστάσεις  του  και  το  χρώμα 

του.  Τους  είπαμε  ότι  απεικόνιζε  τον  Θεό  Ήλιο  και    ότι  θεωρείται  ένα  από  τα  επτά  θαύματα  του  κόσμου.  Τα  ενημερώσαμε  ότι  το  άγαλμα  βρισκόταν  στο  λιμάνι  της  Ρόδου  και    είχε  ύψος  33  μέτρα(οι  ερωτήσεις  των  παιδιών  για  το  ύψος  ήταν  αρκετές  όπως:  κυρία  όσο  το  σχολείο  μας;  απάντηση  κυρίας:  πιο  ψηλό  Ερώτηση:  όσο  η  πολυκατοικία  απέναντι;  η    Κυρία  :  η  απέναντι  πολυκατοικία    έχει  δυο  ορόφους  θέλουμε  μια  πολυκατοικία,  με  οχτώ  ορόφους  τι  θα  κάνουμε;  παιδιά:  να  φέρουμε  τουβλάκια,  να  τα  βάλουμε  σε  σειρά  να  δούμε  πόσα  θέλουμε  για  να  έχουμε  οχτώ , μετά  να  ψάξουμε  στο  internet    να  δούμε  πολυκατοικίες  με  οχτώ  ορόφους).Τελειώνοντας    την  ιστορία , είπαμε  ότι  στο  κεφάλι  φορούσε  στέμμα  σαν  τις  ακτίνες  του  ηλίου,  με  το  δεξί  χέρι  προστάτευε  τα  μάτια  από  τον  ήλιο  και  με  το  αριστερό  κρατούσε  έναν  χιτώνα.    

 

Αναφερθήκαμε  και  σε  άλλους  αρχαίους  λαούς  για  να  δούμε  τί  πίστευαν    εκείνοι  για  τον  ήλιο  και  ποιές  είναι  οι  μορφές  λατρείας  που  του  απέδιδαν.  Ιδού  οι  εργασίες  μας:

ΚΙΝΕΖΟΙ-ΓΙΝ  ΓΙΑΝΓΚ

Οι  Κινέζοι  δεν  λάτρευαν  τον  ήλιο.  Πίστευαν  ότι  υπήρχαν  εννέα  ήλιοι  στον  ουρανό.  Ένας  ήρωας  ο  Χου-Γι  κατέρριψε  τους  οχτώ  με  βέλη. 

Επίσης,  οι  ηλιακές  εκλείψεις  προκαλούνται  από  ένα  ουράνιο  σκύλο  που  δαγκώνει  ένα  κομμάτι  ήλιου  και  οι    Κινέζοι  ηχούσαν  μεταλλικά  σκεύη  για  να  τον  διώξουν.

ΙΑΠΩΝΕΣ

Εδώ  έχουμε  Θεότητα,  Θεά  του  Ηλίου(  το  όνομά  της:Amaterasu-o-mi-kami,δοξασμένη  Θεά  που  λάμπει  στους  ουρανούς).Σε  εκείνη  αποδίδεται  η  καλλιέργεια  του  ρυζιού  και  του  σίτου  καθώς  και  η  ύφανση  στον  αργαλειό.

ΑΙΓΥΠΤΙΟΙ-ΡΑ

Σύμφωνα  με  τους  Αιγυπτίους  ,  ο  Θεός  Ρα  ήταν  δημιουργός  των  Θεών  των  ανθρώπων  και  του  κόσμου.  Έμβλημά  του  ήταν  ο  ήλιος  ,  το  σύμβολο  της  ζωής  ,της  γονιμότητας.  Παριστάνεται  συνήθως  ως  άνδρας    με  κεφαλή  γερακιού.  Στο  δεξί  του  χέρι  κρατά  το  σταυρόσχημο,  που  είναι  το  σύμβολο  της  ζωής  και  στο  αριστερό  ,  μία  ράβδο  ή  ένα  σκήπτρο  της  εξουσίας.  Στο  κεφάλι  του  φέρει  τον  ηλιακό  δίσκο.

   

Ποιός  είναι  όμως  ο  μύθος  του  Θεού  Ρα;

Ως  Θεός  Ήλιος,  με  τη  βάρκα  του  φτάνει  σε  όλες  τις  περιοχές  της  Αιγύπτου,  κατά  τη  διάρκεια  των  12  ωρών  της  ημέρας.  Ταξίδευε  στον  ουρανό  με  το  πλοίο  την  ημέρα,  και  τη  νύχτα  περνούσε  με  άλλο  πλοίο  στον  κάτω  κόσμο.  Όμως  για  να  ξαναγεννηθεί  την  άλλη  μέρα  ,  έπρεπε  να  νικήσει  τη  Θεότητα  του  κακού,  Απάπ,  δηλ.  το  σκοτάδι  των  εκλείψεων.

Στο  πλαίσιο  αυτό  τα  παιδιά  είδαν  τον  εαυτό  τους  ως  εικαστικό  καλλιτέχνη  ,  αφού  οι  δραστηριότητες  είχαν  νόημα  για  τα  ίδια , καθώς  ενεπλάκησαν  ενεργά  σε  όλη  την  διαδικασία.  Ανταποκρίθηκαν  στα  ερεθίσματα  που  τους  δόθηκαν,  ανέπτυξαν  την  ικανότητα  να  εκφράζουν  σκέψεις  ,συναισθήματα  και  ιδέες,  καλλιεργώντας  συγχρόνως  και  τη  γλώσσα.  Οι  τρόποι  που  αλληλεπίδρασαν  και  η  απόλαυση  –  χαρά  που  βίωσαν  καθόλη τη  διάρκεια  του  προγράμματος  αποδεικνύουν  ότι  οι  στόχοι  επιτεύχθησαν.   
Η ενασχόληση με τον ήλιο και τους πλανήτες μας έδωσε την ευκαιρία να βγάλουμε αρκετά συμπεράσματα για τις γνώσεις και τις αντιλήψεις των παιδιών για  τις έννοιες και τα φαινόμενα της αστρονομίας.Ενώ τα παιδιά έχουν πολλά ερεθίσματα από το περιβάλλον για το διάστημα και τους πλανήτες η δυσκολία βρίσκεται στο ότι οι γνώσεις δεν μπορούν να αντληθούν από τις αισθήσεις  των παιδιών και από την καθημερινή εμπειρία.Παράδειγμα αποτελεί η δυκολία που αντιμετωπίζει η παιδική σκέψη ως προς τη σφαιρικότητα της γης.Χρειάζεται χρόνος και πολλαπλότητα προσεγγίσεων για να επιτευχθεί ισορροπία στην παιδική σκεψη.