"Μεσογειακοί καρποί: σταφύλι, σιτάρι, ελιά" - Νηπιαγωγείο Κοντοβάζαινας

«Μεσογειακοί καρποί: σταφύλι, σιτάρι, ελιά»

ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ: 1/θ Νηπιαγωγείο Κοντοβάζαινας

Υπεύθυνη Νηπιαγωγός: Ευδοξία Γερακιανάκη

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

            Η μεσογειακή γη προσφέρει τρεις σημαντικούς καρπούς: το σταφύλι, το σιτάρι και την ελιά. Ο άνθρωπος κατάφερε στη πορεία της ιστορίας του να τους εκμεταλλευτεί και να εμπλουτίσει τη διατροφή του αλλά και να εμπνευστεί από αυτούς στη τέχνη, στη θρησκεία και στις πεποιθήσεις του (Ηλιάσκου, Δαλμάτσου Ζερβουδάκη, Καρπουζοπούλου, 2008) .

Με τους καρπούς αυτούς, με τα βασικά παράγωγά τους και τη διαδικασία παραγωγής αυτών αλλά και με ότι σχετίζεται με τα παραπάνω ασχολείται το παρόν εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Επίσης, θα επισημάνουμε τις διαφορές στη παραγωγή των παραπάνω καρπών στη πορεία των χρόνων.

ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

1.      Να μάθουν τα παιδιά για τους τρεις βασικούς καρπούς της μεσογειακής γης, το σταφύλι, την ελιά και το σιτάρι και τη διατροφική τους αξία διαχρονικά.

2.      Να μάθουν τη διαδικασία παραγωγής κρασιού, λαδιού και ψωμιού και όλα τα σχετικά με αυτή.

3.      Να εκφράζονται δημιουργικά μέσα από δραστηριότητες σχετικές με το θέμα.

4.      Να επεξεργαστούμε βιβλία και εικόνες σχετικές με το θέμα.

5.      Να οξύνουν τη μαθηματική τους σκέψη μέσα από διάφορες δραστηριότητες

ΠΕΔΙΑ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ:

·         Γλώσσα

·         Μαθηματικά

·         Μελέτη περιβάλλοντος (φυσικό περιβάλλον)

·         Έκφραση και δημιουργία

·         Πληροφορική

ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ:

Από Σεπτέμβριο έως Νοέμβρη 2017

Η ανάπτυξη των δραστηριοτήτων του προγράμματος χρονικά γίνεται παράλληλα με άλλες δραστηριότητες του προγράμματος σπουδών του Νηπιαγωγείου. Επίσης, οι δραστηριότητες στο σχεδιασμό τους  είχαν μια χρονική ακολουθία αλλά στη πράξη έγιναν σε συνδυασμό και συχνά επιστρέφαμε από το ένα στο άλλο μέρος του προγράμματος.

Α. ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΑΦΥΛΙ ΣΤΟ ΚΡΑΣΙ

Ενότητα δραστηριοτήτων 1: Το σταφύλι

Παρατηρήσαμε τη κληματαριά δίπλα στην αυλή του σχολείου μας.

Παρατηρήσαμε και δοκιμάσαμε σταφύλια όλων των ποικιλιών.

Λέμε στα παιδιά σχετικά αινίγματα και τα βοηθάμε να βρουν τη λύση:

Από στραβόμορφο κλαδί

κρέμεται κόκκινο φλουρί,

το κρέας του δροσίζει,

το αίμα του ζαλίζει. Τι είναι; (το σταφύλι)

Με πατούν γυμνά ποδάρια

και το λιώνουν το κορμί μου.

Γέροι, νιοι και παλικάρια

όλοι γίνονται λιοντάρια. Τι είναι; (Το σταφύλι)

Άσχημη μάνα,

όμορφα παιδιά,

τρελά εγγόνια. Τι είναι; (κλήμα, σταφύλι, κρασί)

Μάθαμε τη σημασία των σχετικών με το θέμα λέξεων: κληματαριά, τσαμπί, ρόγα, αμπελώνας

Διαβάσαμε το μύθου του Αισώπου «Η αλεπού και τα σταφύλια»

Τραγουδήσαμε και δραματοποιήσαμε το αντίστοιχο τραγούδι (Μηλαϊτη, 2016).

Παίξαμε στα παιδιά την αντίστοιχη παράσταση στο κουκλοθέατρο (Κουλουμπή – Πάλμου, 1999)

Παρατηρήσαμε και συζητήσαμε για το πίνακα της Virginia Lloyd – Davies «Eyeing the Grapes” (www.joyfulbrush.com) και για το πίνακα του Γεώργιου Ιακωβίδη « Νεκρή φύση με σταφύλια» (Γιαλουράκη,2005).

Τραγουδήσαμε και δραματοποιήσαμε το «Τσιριτρό» του Ζαχαρία Παπαντωνίου (www.elniplex.com/τσιριτροκαμώματα-και-σπουργιτίστικα)

Κατασκευάσαμε τσαμπιά από σταφύλια με διάφορα υλικά και τεχνικές (οντουλέ, τύπωμα)

Ενότητα δραστηριοτήτων 2: Τρύγος

Παρακολουθήσαμε στο internet βίντεο για τη διαδικασία του τρύγου και της παράγωγης μούστου και κρασιού.

Συζητήσαμε για τις διαφορές στη παραγωγή μούστου και κρασιού τα παλιά και τα σύγχρονα χρόνια.

Βάλαμε σε σειρά  τα στάδια παραγωγής του κρασιού σε ένα μαθηματικό παιχνίδι (λογική σειραθέτηση)

Συζητήσαμε για τα παράγωγα του σταφυλιού και δοκιμάσαμε μουσταλευριά και μουστοκούλουρα.

Παρατηρήσαμε το χρώμα διαφόρων κρασιών (λευκό, κόκκινο).

Κάναμε σε ομαδική εργασία ένα παραδοσιακό πατητήρι με γλωσσοπίεστρα και δακτυλομπογιές.

Παρατηρήσαμε έργα τέχνης με θέμα τον τρύγο (www.elniplex.com/ο-διόνυσος-κι-ο-τρύγος-μέσα-απο-πίνακες)

Ενότητα δραστηριοτήτων 3: Ο θεός Διόνυσος

Συζητήσαμε με τα παιδιά για το θεό Διόνυσο και τη ζωή του καθώς και τη σχέση του με το αμπέλι και το κρασί (Χρηστίδου, 2016)

Διαβάσαμε την ιστορία για το θεό Διόνυσο και τους πειρατές (Geraldine McCaughrean, 2009)

Παρατηρήσαμε πίνακες ζωγραφικής με θέμα το Διόνυσο και σταθήκαμε ιδιαίτερα στο πίνακα του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ «ο μικρός Βάκχος» www.elniplex.com/ο-διόνυσος-κι-ο-τρύγος-μέσα-απο-πίνακες).

Ζωγραφίσαμε το θεό Διόνυσο.

Ενότητα δραστηριοτήτων 4: Το αμπέλι και το κρασί στην εκκλησία

Ολοκληρώνοντας την ενότητα, κάναμε την πρώτη μας δίωρη εκπαιδευτική δράση εκτός σχολείου. Επισκεφτήκαμε τον Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Κοντοβάζαινας προκειμένου να ανακαλύψουμε το αμπέλι και το κρασί στην θρησκεία μας.

Πριν την έξοδο εκμαιεύσαμε από τα παιδιά την ύπαρξη του κρασιού στη θεία κοινωνία. Τους μιλήσαμε για την αγάπη του Χριστού για το αμπέλι και τους διηγηθήκαμε το θαύμα στο γάμο της Καννά όπου μεταμόρφωσε το νερό σε κρασί. (http://www.pemptousia.gr/2014/06/to-krasi-sti-christianiki-thriskia/)

Πηγαίνοντας στο Ναό, τα παιδιά υποψιασμένα από το θέμα παρατηρούσαν τις κληματαριές. Όταν μπήκαμε προσπαθήσαμε να βρούμε την ύπαρξη αμπελιού στο χώρο. Μόνα τους τα παιδιά έδειξαν το ξυλόγλυπτο τέμπλο μπροστά από το Ιερό και δύο εικόνες στολισμένες με αμπελόφυλλα και τσαμπιά. Επίσης, εντόπισαν το πολυέλαιο και τα φώτα των ψαλτών όπου είχαν μοτίβο με το ίδιο θέμα.

Β. ΑΠΟ ΤΟ ΣΙΤΑΡΙ ΣΤΟ ΨΩΜΙ

Ενότητα δραστηριοτήτων 1: Το σιτάρι: σπόρος, φυτό

Διαβάσαμε το βιβλίο: Μεγαλώνει, μεγαλώνει το φυτό (Γκόντουιν, 2001)

Παρατηρήσαμε τα μέρη του σιταριού ως φυτό στο βιβλίο «Από το στάρι στο ψωμί» (Σβορώνου,2010) και μάθαμε τις ονομασίες τους.

Με τη βοήθεια του παραπάνω βιβλίου γνωρίσαμε και τα άλλα δημητριακά.

Παίξαμε ένα  μαθηματικό παιχνίδι λογικής ταξινόμησης  με την εξέλιξη στην ανάπτυξης των φυτών.

Κάναμε αντίστοιχα φύλλα εργασίας (Ηλιάσκου, κ.α. ,2008).

Ενότητα δραστηριοτήτων 2: Από το σιτάρι στο ψωμί

Επεξεργαστήκαμε δύο πίνακες του Vincent van Gogh με θέμα τον σπορέα (the sower, 1888) και το θερισμό (Θερισμός στη Προβηγκία, 1888)

Διαβάσαμε το ποίημα της Ζωής Παπαστεφάνου (2013): « Ο κύκλος του ψωμιού»

Τραγουδήσαμε και δραματοποιήσαμε το παραδοσιακό τραγούδι: «ο γεωργός πάει στον αγρό».

Επεξεργαστήκαμε δύο πίνακες του Vincent van Gogh με θέμα τον σπορέα (the sower, 1888) και το θερισμό (Θερισμός στη Προβηγκία, 1888)

Διαβάσαμε την ιστορία « Ο βασιλιάς του ψωμιού και του βουτύρου» (Kimathi, 2015)

Διαβάσαμε το παραμύθι «η Κόκκινη κοτούλα» από Τα ωραιότερα κλασικά παραμύθια (Μανδηλαράς, 2004). Ζωγραφίσαμε σκηνές  από το παραμύθι και τις κολλήσαμε σε λογική σειρά φτιάχνοντας τα δικά μας παραμύθια.

Ζυμώσαμε στο σχολείο το δικό μας ψωμί.

Ενότητα δραστηριοτήτων 3: Η καλλιέργεια του σιταριού χθες και σήμερα

Τα παιδιά παρακολούθησαν την παράσταση κουκλοθεάτρου: «Το άλογο και το Τρακτέρ» (Κουλουμπή – Πάλμου,1999).

Παρακολουθήσαμε στο ιντερνέτ στιγμιότυπα  από την καλλιέργεια του σιταριού παραδοσιακά και σύγχρονα.

Ακούσαμε το τραγούδι «θυμάμαι..!» (τραγούδι: Παντελης Θαλασσινός, Βασίλης Σκουλάς, Στίχοι / Μουσική: Νίκος Μαυράκης  (Μπελεχονίκος)

( https://www.youtube.com/watch?v=u9RbD_dujqQ )

Βάλαμε σε σειρά  τα στάδια παραγωγής του αλευριού σε ένα μαθηματικό παιχνίδι (λογική σειραθέτηση)

Ενότητα δραστηριοτήτων 4: ο Μύλος

Ολοκληρώνοντας την ενότητα, επισκεφτήκαμε ένα παραδοσιακό μύλο του χωριού προσφάτως ανακαινισμένο.

Πριν την επίσκεψη αναζητήσαμε πληροφορίες στο ίντερνετ για τη λειτουργία των παραδοσιακών νερόμυλων αλλά και ανεμόμυλων. Επίσης, παρατηρήσαμε τις σχετικές εικόνες στο βιβλίο «Από το στάρι στο ψωμί» (Σβορώνου, 2010).

Φτάνοντας στο νερόμυλο είχαμε τη τύχη και τη χαρά να συναντήσουμε μια γιαγιά που είχε ζήσει τον νερόμυλο όταν λειτουργούσε. Μας ξενάγησε και μας εξήγησε τη λειτουργία του. Επίσης, θυμήθηκε ιστορίες από τα παλιά σχετικές με το μύλο.

Μετά την επίσκεψη, φτιάξαμε το δικό μας ανεμόμυλο με άχρηστα υλικά.

Γ. ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΙΑ ΣΤΟ ΛΑΔΙ

Ενότητα δραστηριοτήτων 1: η ελιά

Είπαμε αινίγματα για να βρούμε με τι θα ασχοληθούμε:

·         Δεν πεθαίνει κι αν περάσουν χρόνια εκατό και χίλια.

Μας χορταίνει, μας φωτίζει, μας ανάβει τα καντήλια. Τι είναι;

·         Από κλαδάκι κρέμεται, στην αγορά πουλιέται,

 το εξωτερικό της τρώγεται, το κόκαλο πετιέται. Τι είναί;

Συζητήσαμε για το δέντρο και παρατηρήσαμε φωτογραφίες.

Παρατηρήσαμε διάφορα είδη ελιών (καρπός) και δοκιμάσαμε.

Φτιάξαμε κολλάζ το δέντρο χρησιμοποιώντας βελουτέ πράσινο για φύλλα κολλώντας τα και από τις δυο πλευρές.

Ανακαλύψαμε σύνθετες λέξεις σχετικές με την ελιά: ελαιώνας, ελιόψωμο, ελαιόλαδο κλπ.

Παίξαμε ένα παραδοσιακό παιχνίδι:

«Ελιά, ελιά μαυροελιά πόσα φύλλα στα κλαριά;» προσπαθώντας να μαντέψουμε τον αριθμό των φύλλων ελιάς που έκρυβε κάθε παιδί στο χεράκι του (Γιαλουράκη, 2008).

Τραγουδήσαμε το τραγούδι «η ελιά»:

«Δεντράκι ευλογημένο και πάντα φουντωτό με τις ελιές γεμάτο είναι μες τον αγρό.

Λαδάκι για φαγάκι θα γίνουν οι ελιές  και φωτεινό καντήλι θ’ ανάβουν οι εκκλησιές».

Διαβάσαμε το μύθο για την πόλη της Αθήνας με τον Ποσειδώνα και την Αθηνά (Geraldine McCaughrean, 2009).

Συζητήσαμε για την αξία που απέδιδαν οι άνθρωποι στην ελιά από τα προϊστορικά χρόνια ως την αρχαιότητα. Συζητήσαμε για τα ιδεογράμματα της μυκηναϊκής εποχής και τον κότινο ως έπαθλο των Ολυμπιακών αγώνων. Έπειτα κατασκευάσαμε το δικό μας κότινο. (Κάντζου, 2005)

Ενότητα δραστηριοτήτων 2: το μάζεμα της ελιάς  και η παραγωγή του λαδιού

Παρατηρούμε τον πίνακα του Θεόφιλου με θέμα το λιομάζωμα και κάνουμε προεκτάσεις με ερέθισμα αυτόν. (Γιαλουράκη, 2008)

Αναζητούμε πληροφορίες στο internet για το μάζεμα της ελιάς τη σύγχρονη εποχή.

Συζητάμε για το μάζεμα της ελιές παλιά και σήμερα. Τα παιδιά εκφράζουν τα βιώματά τους.

Παρατηρήσαμε εικόνες από παραδοσιακά ελαιοτριβεία και συζητήσαμε για τη διαδικασία.

Παρακολουθήσαμε στο internet τη διαδικασία παραγωγής λαδιού σε ένα σύγχρονο ελαιοτριβείο.

Βάλαμε σε σειρά  τα στάδια παραγωγής του λαδιού σε ένα μαθηματικό παιχνίδι (λογική σειραθέτηση)

Κάναμε αντίστοιχα φύλλα εργασίας (Ηλιάσκου, κ.α. ,2008).

Ενότητα δραστηριοτήτων 3:Το λάδι στην εκκλησία

Λέμε το αίνιγμα: «Τριγύρω γύρω θάλασσα στη μέση μια φωτίτσα.»

Λέμε το παραδοσιακό ποίημα «Ντίλι ντίλι».

Παρουσιάζουμε φωτογραφίες από καντήλια και συζητάμε για το που βλέπουμε λάδι στην Εκκλησία.

Επισημαίνουμε το ρόλο του λαδιού στα μυστήρια της θρησκείας μας (βάπτιση, αρτοκλασία κλπ) βλέποντας σχετικές εικόνες.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Το πρόγραμμα διήρκησε τρείς μήνες από το Σεπτέμβριο έως και τον Νοέμβριο του 2017. Τα παιδιά είναι της παρούσας ομάδας είναι εξοικειωμένα με την παραγωγή των μεσογειακών καρπών, ιδιαίτερα με το σταφύλι και την ελιά. Επίσης, είναι εξοικειωμένα και με την Εκκλησία. Έτσι, η ανάπτυξη του παραπάνω εκπαιδευτικού προγράμματος προσφέρθηκε για περεταίρω ανάπτυξη αναφορικά με τις παιδαγωγικές και καλλιτεχνικές προεκτάσεις.

Τα παιδιά διατήρησαν αμείωτο το ενδιαφέρον τους καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάπτυξης των δραστηριοτήτων και συμμετείχαν ενεργά. Συνδύαζαν νοητικά τις προσωπικές τους εμπειρίες με τις δραστηριότητες στη τάξη και ανυπομονούσαν να εκφραστούν με διάφορους τρόπους.

Για κάθε ενότητα συγκεντρώθηκαν σε ταμπλό σε γωνιά της τάξης αντίγραφα πινάκων ζωγραφικής και έργα των παιδιών. Γονείς και επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να τα δουν κατά τη γιορτή των Χριστουγέννων (21 Δεκεμβρίου 2017).

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Geraldine McCaughrean, Ελληνική Μυθολογία. Θεοί και Θεές, εκδ. Μοντέρνοι καιροί, Αθήνα:2009.

Γιαλουράκη Σοφία, Το κουτί της τέχνης. Παιδαγωγικό υλικό και δραστηριότητες για την ανάπτυξη προγραμμάτων μουσειακής εκπαίδευσης στο σχολείο, εκδ. Δίπτυχο, Αθήνα: 2005.

Γκόντουιν Σαμ, Μεγαλώνει, μεγαλώνει το φυτό. Μια πρώτη ματιά στον κύκλο ζωής των φυτών, εκδ. Πατάκης , Αθήνα:2001.

Ηλιάσκου, Β. – Δαλμάτσου Ζερβουδάκη, Κ., Καρπουζοπούλου, Ή., Καρποί της γης από τη Μεσογειακή διατροφή. Δημιουργικές διαθεματικές δραστηριότητες για το νηπιαγωγείο και τις πρώτες τάξεις του δημοτικού, εκδ. κέδρος, Αθήνα: 2008.

Κάντζου Νίκη, «Λάδι, το υγρό χρυσάφι» στο Καθημερινές διαθεματικές δραστηριότητες για το Νηπιαγωγείο (τόμος Α: Φθινόπωρο- Χειμώνας), εκδ. Δίπτυχο, Αθήνα:2005, σσ.159-178.

Κουλουμπή – Πάλμου Βίκυ, Με τις κούκλες πίσω απ’ τη σκηνή, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα: 1999.

Kimathi Teddy, «Ο βασιλιάς του ψωμιού και του βουτύρου» στο Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τ.107, Σεπ-Οκτ 2015, σ.26

Λαουτάρη- Γκριτζαλά Άννα, Οι 12 μήνες του χρόνου. Παραμύθια – έθιμα – γιορτές, εκδ. Ντουντούμης, Αθήνα:2000.

Μανδηλαράς Φίλιππος, Τα ωραιότερα κλασικά παραμύθια, εκδ. Πατάκη, Αθήνα:2004.

Μηλαϊτη Μαρία, «Τραγουδώ και παίζω με τους μύθους του Αισώπου. Η αλεπού και τα σταφύλια» στο Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τ.112, ΣΕΠ-ΟΚΤ. 2016, σσ.68-69.

Παπαστεφάνου Ζωή, «Ο κύκλος του ψωμιού» στο Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τ.92,ΜΑΡ-ΑΠΡ. 2013, σ. 17.

Σβορώνου Ελένη, Από το στάρι στο ψωμί, εκδ. Ερευνητές, Αθήνα: 2010.

Χρηστίδου Αργυρώ, «Σεπτέμβριος, μια μεγάλη γιορτή για το θεό Διόνυσο!» στο Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τ.112, ΣΕΠ-ΟΚΤ. 2016, σσ. 76-82.

ΠΗΓΕΣ

www.elniplex.com/ο-διόνυσος-κι-ο-τρύγος-μέσα-απο-πίνακες

www.elniplex.com/τσιριτροκαμώματα-και-σπουργιτίστικα

http://www.pemptousia.gr/2014/06/to-krasi-sti-christianiki-thriskia/

www.joyfulbrush.com

https://www.youtube.com/watch?v=egpQW7TLP7o (παραδοσιακός θερισμός & αλωνισμός)

Εφορία αρχαιοτήτων ακροπόλεως – εκπαιδευτικά προγράμματα: Πρόγραμμα Μελίνα - Ο κόσμος της αρχαιότητας- Εκπαιδευτικός φάκελος 7: Το δωδεκάθεο (ISBN 960-7689-33-X)

Ακαδημία Αθηνών (σε συνεργασία με Γενική Γραμματεία Ολυμπιακής αξιοποίησης, δήμος Αρχαίας Ολυμπίας, ελαίας εγκώμιον in praise of the olive, Αθήνα:2007.