ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΙ ΑΡΚΑΔΙΑΣ: Η ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ- ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ- ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ

«Το ‘εγώ’ και ο ‘άλλος’ πηγαΙνουν μαζί σχολείο»

Δρ Τριανταφυλλιά Νικολούδη

Σχολική Σύμβουλος 7^ης Περιφέρειας Π.Α.

ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ τησ διαπολιτισμικησ εκπαιδευσησ

Αφομοίωση Σύμφωνα με το μοντέλο της αφομοίωσης, οι μειονότητες που παρουσιάζουν εθνοπολιτισμικά χαρακτηριστικά, αλλά δε λαμβάνονται υπόψη από την κυρίαρχη ομάδα, γι αυτό και θα πρέπει να αφομοιωθούν από αυτήν.

Ενσωμάτωση Στο μοντέλο της ενσωμάτωσης, αναγνωρίζεται στη μειονότητα η διαφορετικότητα, και κυρίως η γλωσσική, αρκεί να μη θίγονται τα πολιτισμικά στοιχεία της κυρίαρχης ομάδας.

Πολυπολιτισμική Εκπαίδευση (πολιτισμικός πλουραλισμός) Σε αυτό το μοντέλο εκπαίδευσης, γίνονται αποδεκτές οι εθνοπολιτισμικές και οι γλωσσικές διαφορές της μειονότητας.

Αντιρατσιστική Εκπαίδευση Σύμφωνα με το αντιρατσιστικό μοντέλο, ήταν αναγκαίες πιο ουσιαστικές λύσεις, ώστε να εκλείψουν πρακτικές που διαιώνιζαν τις διακρίσεις.

Δια-πολιτισμική Εκπαίδευση Η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, ασχολείται με την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούνται από τη συνάντηση δύο ή περισσοτέρων πολιτισμών και προτείνει παιδαγωγικές παρεμβάσεις για την επίλυσή τους.

« Ο όρος Διαπολιτισμική Εκπαίδευση δηλώνει μια διαλεκτική σχέση, μια δυναμική διαδικασία αλληλεπίδρασης και αμοιβαίας αναγνώρισης και συνεργασίας ανάμεσα σε άτομα διάφορων εθνικών- μεταναστευτικών ομάδων» (Μάρκου:1997)

Η πολυπολιτισμικότητα είναι το δεδομένο, ενώ η διαπολιτισμικότητα είναι το ζητούμενο.

Υπάρχουν διαφορές ως προς :

n Α)Την κοινωνικο-οικονομική προέλευση

n Β) Τη γλώσσα.

n Γ) Το φύλο.

n Δ) Τη διαφορετική εξωτερική εμφάνιση.

n Ε) Τις διαφορετικές σχολικές επιδόσεις, τους διαφορετικούς ατομικούς ρυθμούς μάθησης

n ΣΤ) Τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες. (Διαφορετικές συνήθειες, ήθη - έθιμα, διαφορετική διατροφή, διαφορετικά μουσικά ακούσματα, διαφορετικές θρησκείες)

n Ζ) Τις διαφορετικές εμπειρίες, και αρχές που έχουν αποκτήσει από το περιβάλλον της οικογένειας, καθώς και τις διαφορετικές γνώσεις.

n Η) Τις διαφορετικές ανάγκες (επικοινωνιακές ,συναισθηματικές, μαθησιακές) - διαφορετικές προτιμήσεις.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

1. Αποδοχή και σεβασμός της διαφορετικότητας- Ισονομία. Η αποδοχή της διαφορετικότητας, σχετίζεται με την ένταξη στο σχολικό πρόγραμμα, των διαφορετικών στοιχείων που φέρουν οι αλλοδαποί μαθητές,. Ο σεβασμός, αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο θα παρουσιαστούν και θα τύχουν αντιμετώπισης, τα εν λόγω διαφορετικά στοιχεία

2. Παροχή ίσων ευκαιριών. Θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα σε όλους τους μαθητές, να αναπτύσσουν τις ικανότητές τους και την προσωπικότητά τους, με βάση τις δικές τους κοινωνικοπολιτισμικές προϋποθέσεις.

3. Αλληλοαποδοχή, αλληλοκατανόηση, αλληλεγγύη. Στο πλαίσιο της ομαλής λειτουργίας της σχολικής τάξης, θα πρέπει να καλλιεργηθεί ένα τέτοιο κλίμα, ώστε να ευνοείται η ομαλή συνεύρεση των μελών της και να καλλιεργηθούν δεσμοί αλληλοκατανόησης, αλληλοαποδοχής και αλληλεγγύης.

ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

n Η «Ενσυναίσθηση» Η «ενσυναίσθηση», είναι μία διαδικασία, στην οποία, κατανοούμε την κατάσταση του άλλου, μόνο όταν έρθουμε στη θέση του. Ορίζεται, ως συναισθηματική τοποθέτηση του «εγώ», στη θέση του «άλλου».

n Η Ανοχή αντιφάσεων Η ανοχή αντιφατικών καταστάσεων, δίνει τη δυνατότητα στα άτομα που αλληλεπιδρούν, να ανέχονται τέτοιου είδους καταστάσεις, παρόλο που έχουν αντίθετες απόψεις.

n Η Επικοινωνιακή Ικανότητα. Η καλλιέργεια της επικοινωνιακής ικανότητας μεταξύ των μελών μιας ομάδας, θα τα βοηθήσει να συζητήσουν, να συνεννοηθούν και να διευθετήσουν τα ανακύπτοντα προβλήματα.

n Η Επικοινωνία και αναγνώριση Η αλληλεπίδραση και η επικοινωνία μεταξύ δύο ατόμων, δηλώνει την αλληλοαναγνώριση της ύπαρξής τους. Αυτό το συναίσθημα, συμβάλλει στη βελτίωση της αυτό-εικόνας του ατόμου.

n Η Κριτική στάση απέναντι στους ρόλους. Η δυνατότητα της μη αναπαραγωγής στερεοτυπικών αντιλήψεων, αλλά η κριτική στάση προς αυτούς τους ρόλους, είναι ένα από τα ζητούμενα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.

ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

n Κατάρριψη του μύθου περί μοναδικότητας.

n Ενίσχυση της θεωρίας της διαφοράς.

n Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης όλων των μαθητών.

n Ανάπτυξη συνθηκών επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης.

n Εστίαση στα κοινά στοιχεία, ώστε να γίνουν αφετηρία συνεργασίας.

n Καλλιέργεια διαπολιτισμικών ικανοτήτων και δυνατοτήτων.

n Εφαρμογή κατάλληλων εκπαιδευτικών παρεμβάσεων.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ

- Πώς προσεγγίζεται η ετερότητα; (θετικές/ισότιμες/μη ιεραρχικές/μη φολκλορικές προσεγγίσεις)

- Προωθείται ο αλληλοσεβασμός, η αλληλεπίδραση, η ενσυναίσθηση;

- Απουσιάζουν κάθε τύπου άμεσα ή έμμεσα στερεότυπα απέναντι σε κάθε μορφής ετερότητα;

- Εκπροσωπείται ισότιμα η ετερότητα στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων /υλικού;

Πρακτικές που βοηθούν

- Εμπλουτισμός των σχολικών βιβλιοθηκών και των τάξεων με κατάλληλα βιβλία και εκπαιδευτικό υλικό

- Συνεργασία με την οικογένεια. Η οικογένεια διαθέτει και μπορεί να προσφέρει αυθεντικό διαπολιτισμικό υλικό

- Γενικότερη προώθηση μιας ουσιαστικής διαπολιτισμικής επικοινωνίας

Με δραστηριότητες διαπολιτισμικού περιεχομένου, βοηθάμε τα παιδιά να απαλλαγούν από την «Πολιτισμική μυωπία» (Cummins:1997)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

«Ας γνωρίσουμε τους ‘άλλους’, παίζοντας».

Καθόμαστε όλοι σε ένα κύκλο. Παίζουμε το γνωστό παιχνίδι: «Μου αρέσει…» Το κάθε παιδί πετάει στους άλλους ένα μπαλάκι και πετώντας το λέει π.χ. ποιο χρώμα του αρέσει. Κάθε φορά που ένα παιδί λέει ένα διαφορετικό χρώμα, το επαναλαμβάνουμε, λέγοντάς τους πως σε όλους μας δεν αρέσουν τα ίδια χρώματα. Αυτό το παιχνίδι μπορεί να γίνει με τα φρούτα, με τα παιχνίδια, με τα φαγητά, κ.ά.

«Είμαστε όλοι ίδιοι;»

Είναι εμφανή τα εξωτερικά διαφορετικά χαρακτηριστικά μας. Κάθονται τα παιδιά στον κύκλο. Στη μέση του κύκλου κάθεται ένα παιδί. Τα υπόλοιπα παιδιά περιγράφουν τα χαρακτηριστικά του. Π.χ. έχει κατσαρά μαλλιά, φοράει γυαλιά, κ.ά. Στη συνέχεια μετράμε το ύψος μας και το βάρος μας, για να διαπιστώσουμε, ότι διαφέρουμε και ως προς αυτά τα χαρακτηριστικά. Στη συζήτηση που ακολουθεί, προσπαθούμε να επικεντρωθούμε σε τι διαφέρουμε μεταξύ μας.

«Γινόμαστε διαφορετικά ζευγάρια»

Όποτε χτυπάμε το ταμπουρίνο, τα παιδιά αναζητούν και ένα διαφορετικό ζευγάρι, με βάση αυτά που φοράνε π.χ. παπούτσια με κορδόνια, τζιν παντελόνι, φούστα, κ.ά.

Κάθε φορά βάζουμε και από διαφορετικό στοιχείο, ώστε τα παιδιά να αντιληφθούν ότι με κάποιον που διαφέρουν ως προς ορισμένα στοιχεία, ταυτόχρονα έχουν και κοινά μαζί του.

«Ακούμε διαφορετικές γλώσσες».

Καλούμε στο σχολείο παιδιά από το δημοτικό, τα οποία κατάγονται από άλλες χώρες ( Αλβανία,Μπαγκλαντές,Βουλγαρία). Τους ζητάμε να μας μιλήσουν στη μητρική τους γλώσσα. Στη συνέχεια τους ζητάμε να μας πουν πώς λένε στη γλώσσα τους ορισμένες εκφράσεις. Τα παιδιά – ακροατές, σχολιάζουν τα διάφορα ακούσματα. Μερικά αναφέρουν, ότι και στο σπίτι τους μιλάνε έτσι. Συζητάμε και καταλήγουμε στο συμπέρασμα, ότι τα παιδιά που καλέσαμε, θέλανε να μας πουν το ίδιο πράγμα, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Τους καλούμε να έρθουν κι άλλη φορά στο νηπιαγωγείο, για να μας πουν τραγούδια.

«Ακούμε ‘άλλα’ τραγούδια».

Μαζευόμαστε πάλι για να ακούσουμε τραγούδια από διαφορετικά μέρη. Τα παιδιά από το δημοτικό μας τραγουδάνε τραγούδια της χώρας καταγωγής τους. Ακούγοντας το ρυθμό, αυθόρμητα, τα παιδιά – ακροατές συμμετέχουν χτυπώντας παλαμάκια. Διαπιστώνουμε, ότι με τα τραγούδια όσο διαφορετικά και να λέγονται, οι άνθρωποι ευχαριστιούνται. Πολλές φορές – όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση- χωρίς να ξέρουν και το νόημα.

«Διαβάζουμε το ίδιο βιβλίο»

Με αφορμή ένα δίγλωσσο (ελληνο-αλβανικό) βιβλίο, καλούμε ένα γονέα από την Αλβανία, να μας το διαβάσει στη γλώσσα του. Εμείς το διαβάζουμε στα ελληνικά. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι και οι δύο λέμε το ίδιο πράγμα με διαφορετικό τρόπο. Εντοπίζουν κοινές λέξεις και καταλήγουμε στο συμπέρασμα, ότι οι διαφορετικές γλώσσες έχουν τον ίδιο σκοπό, να μεταφέρουν μηνύματα. Πολλές φορές οι διαφορετικές γλώσσες, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση, μπορεί να έχουν το ίδιο νόημα.

«Επικοινωνούμε σε μια ‘άλλη’ γλώσσα».

Αναρωτιόμαστε με ποια άλλη γλώσσα, εκτός από αυτή που μιλάμε μπορούμε να επικοινωνήσουμε. Χωριζόμαστε σε ζευγάρια και προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε χωρίς λόγο. Μιλάμε με τη γλώσσα του σώματος και με τη γλώσσα των συναισθημάτων. Τα παιδιά παρατηρούν κάθε ζευγάρι ξεχωριστά και προσπαθούν από τη στάση του σώματος και από την έκφραση του προσώπου να μαντέψουν τι ‘λένε’. Αναφέρουν ένα γνωστό τους παράδειγμα από τις ειδήσεις της τηλεόρασης. Με αφορμή αυτό, μιλάμε για τη νοηματική και για τα άτομα στα οποία απευθύνονται.

Το γνωστό παιχνίδι «Ο Καθρέπτης», ή αλλιώς το «Κάνε, ότι κάνω», είναι ένα ακόμα παιχνίδι μη λεκτικής επικοινωνίας.

«Βλέπουμε διαφορετικές γραφές»

Αφήνουμε στη γωνιά της συζήτησης εφημερίδες από διάφορες χώρες, καθώς και δείγματα διαφορετικών γραφών. Τα παιδιά παρατηρούν, ότι αυτά τα γράμματα δε μοιάζουν με τα δικά τους γράμματα που γράφουν τα ονόματά τους. Ορισμένα εντοπίζουν και κάποια κοινά σύμβολα ανάμεσα στις διαφορετικές γραφές. Προσπαθούμε να μαντέψουμε τι γράφει, με βάση κάποιες εικόνες. Ένα παιδί μας λέει, ότι ο πατέρας του έχει μια τέτοια εφημερίδα στο σπίτι. Αποφασίζουμε λοιπόν, να τον καλέσουμε, ώστε να μας διαβάσει την εφημερίδα.

«Καλούμε τους γονείς στο σχολείο»

Με αφορμή την ανάγνωση των διαφορετικών γραφών, ζητάμε από τους γονείς των διαφορετικών χωρών καταγωγής, να μας περιγράψουν τη χώρα τους. Φέρνουν φωτογραφίες, αντιπροσωπευτικά αντικείμενα, βιβλία, μέσα από τα οποία μας μιλάνε για τον τόπο τους.

«Το δείχνουμε με παντομίμα»

Οι γονείς που έχουμε καλέσει, μας περιγράφουν συνήθειες της χώρας καταγωγής τους. Τα παιδιά κάνουν σε παντομίμα αυτό που ακούνε.

«Μαθαίνουμε τις γιορτές και τις συνήθειες των άλλων».

Στο πλαίσιο του καλέσματος των γονέων, πληροφορηθήκαμε για τις συνήθειες και τα έθιμα που έχουν στη χώρα τους. Μάθαμε, ότι και στην Αυστραλία έχουν Άγιο Βασίλη, μόνο που έρχεται από τη θάλασσα, ότι στην Λευκορωσία ο Άγιος Βασίλης, είναι ο γέρος Χρόνος, ενώ στην Ισπανία οι τρεις Μάγοι είναι αυτοί που φέρνουν τα δώρα στα παιδιά.

«Διατροφή»

Στο πλαίσιο ανάπτυξης διαφόρων ενοτήτων, μπορούμε να δώσουμε τη διαπολιτισμική διάσταση. Όπως στην ενότητα «Διατροφή», όπου οι τροφές «ταξιδεύουν» πάνω στο χάρτη και μαθαίνουμε από πού προέρχονται π.χ.: η πατάτα, το καλαμπόκι, η πίτα που βάζουμε στο σουβλάκι,κ.ά….

«Παιχνίδια»

Τα παιχνίδια δεν έχουν σύνορα. Καλέσαμε γονείς στο σχολείο και μας έπαιξαν παιχνίδια που έπαιζαν όταν ήταν μικροί. Διαπιστώσαμε ότι πολλά από αυτά ήταν κοινά ή με παραλλαγές όχι μόνο ανάμεσα στις διαφορετικές χώρες, αλλά και ανάμεσα σε διαφορετικά χωριά της Ελλάδας.

«Διαβάζουμε παραμύθια»

Διαβάζουμε παραμύθια διαπολιτισμικού περιεχομένου. Τα επεξεργαζόμαστε ως προς το περιεχόμενο. Συζητάμε για τους ήρωες και το δικαίωμά τους στη διαφορετικότητα. Διοργανώνουμε μια μικρή παράσταση με κάποιο από αυτά και καλούμε τους γονείς να το δουν.

«Μια ‘παραμυθοσαλάτα’, γεμάτη διαφορετικότητα»

Επιλέγουμε ορισμένους ήρωες από τα διαπολιτισμικά παραμύθια που διαβάσαμε. Δημιουργούμε μια καινούρια ιστορία, με πρωταγωνιστές αυτούς τους ήρωες.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Bernard Van Leer & Πανεπιστήμιο Αθηνών & Σχεδία. ( 1996). Το Πολύχρωμο Σχολείο. Αθήνα: Νήσος.

2. Γκόβαρης, Χρ. (2002). Συνεργασία μεταξύ Παιδαγωγών και Αλλοδαπών γονιών στο περιβάλλον του Πολυπολιτισμικού Νηπιαγωγείου. Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, 26, 18-23.

3. Γκόβαρης, Χρ. (2001).Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Αθήνα: Ατραπός.

Cummins,J.(1999). Ταυτότητες υπό διαπραγμάτευση. Σκούρτου,Ε.(εισ.). Αργύρη, Σ.(μτφρ). Αθήνα: Gutenberg.
Derman-Sparks,L., και ομάδα εργασίας A.B.C.(2005). Καταπολεμώντας τις προκαταλήψεις. Παιδαγωγικά εργαλεία. Χουντουμάδη,Α.,Μόρφη,Ε.(μτφρ.), Χουντουμάδη,Α. (επιστ. επιμ). Αθήνα: Κέντρο Παιδαγωγικής και Καλλιτεχνικής Επιμόρφωσης «Σχεδία».
Μάρκου,Γ.(1997).Εισαγωγή στη διαπολιτισμική εκπαίδευση. Ελληνική και διεθνής εμπειρία. Αθήνα: Αυτοέκδοση.
Μάγος, Κ.(2010). Καθρέφτες και παράθυρα, γέφυρες και σταυροδρόμια. Αξιολόγηση εκπαιδευτικού υλικού ως προς τη διαπολιτισμική του διάσταση. Στα Πρακτικά του 13^ου Διεθνούς Συνεδρίου: «Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Ελληνικά ως Δεύτερη ή Ξένη Γλώσσα», Πάτρα: Κέντρο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Πατρών, 298-309.

8. Νικολούδη,Φ (2002).Η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση στο Νηπιαγωγείο. Σύγχρονο Νηπιαγωγείο,28,14-17.

9. Νικολούδη,Φ.(2013). «…Κι αν δε σου μοιάζω, μη σε τρομάζω. Έλα κοντά μου, δεν σε πειράζω… Προσεγγίζοντας τη Διαφορετικότητα». Εκπαίδευση και Θέατρο,14, 57-60.

ΒΙΩΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ

ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΩΝ ΤΡΙΠΟΛΗΣ

1ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ: "Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ 'ΕΑΥΤΟΥ' ΚΑΙ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ 'ΑΛΛΟΥ'- Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ

Χρήση Εικαστικών Τεχνικών

Τρίπολη Α΄ ομάδα: 29/1/2014

Β΄ ομάδα: 26/2/2014