ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΙ ΑΡΚΑΔΙΑΣ: "Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ"- ΗΜΕΡΙΔΕΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ

«Βασικέσ Εννοιες, Στόχος και Σπουδαιότητα της ΚαλλιέργειαΣ της μαθηματικής σκέψης, στο πλαίσιο της καθημερινότητας του νηπιαγωγείου».

Της Τριανταφυλλιάς Νικολούδη

Σχολικής Συμβούλου 7^ης Περιφέρειας Π.Α.

Τα Μαθηματικά είναι μία μαθησιακή περιοχή του Αναλυτικού Προγράμματος της Προσχολικής Αγωγής (ΔΕΠΠΣ,2002).

Βασικός σκοπός της εφαρμογής των Μαθηματικών σε τάξεις προσχολικής ηλικίας είναι η καλλιέργεια της μαθηματικής σκέψης.

Στόχος είναι η προσέγγιση των μαθηματικών εννοιών και η ανάπτυξη των κατάλληλων διεργασιών, πάνω στις οποίες θα δομηθούν αργότερα οι μαθηματικές έννοιες. Ο ρόλος τους είναι σημαντικός, διότι βοηθούν τα παιδιά να ερμηνεύσουν τον κόσμο που τα περιβάλλει. (Οδηγός Νηπιαγωγού,2003)

Σύμφωνα με τις σύγχρονες τάσεις για την προσέγγιση της μαθηματικής γνώσης:

- Για την κατάκτηση της νέας γνώσης, γίνεται αξιοποίηση της προηγούμενης εμπειρίας (Bruner)

· Προσφέρονται πολλές ευκαιρίες στα παιδιά, για διατύπωση και επίλυση προβλήματος, ώστε να οικοδομήσουν σταδιακά τη γνώση (Piaget) .

· Καλλιεργείται η αλληλεπίδραση μεταξύ των παιδιών, αλλά και μεταξύ του εκπαιδευτικού και των παιδιών (Vygotsky) .

· Με αφορμή τα μαθηματικά γίνεται εξακτίνωση και σε άλλες μαθησιακές περιοχές και υπάρχουν πολλές δυνατότητες προέκτασης.

· Η επιλογή του παιχνιδιού, καθώς και άλλων εναλλακτικών τρόπων προσέγγισης (λογοτεχνία, εικαστικά θεατρικό δρώμενο), ως εργαλείο μάθησης, είναι πιο αποτελεσματική από τον κλασικό τρόπο.

· Η ανάπτυξη της θεωρίας των πολλαπλών τύπων νοημοσύνης (Gardner), σύμφωνα με την οποία η λογικο-μαθηματική νοημοσύνη εμφανίζεται κατά την νηπιακή ηλικία και όσα περιλαμβάνει είναι αυτά που θεμελιώνουν την κριτική σκέψη (Ματσαγγούρας, 2005). Η λογικο-μαθηματική σκέψη, δε διδάσκεται, γιατί δομείται από τις σχέσεις που ανακαλύπτουν τα παιδιά μεταξύ των αντικειμένων.

Αναπτύσσεται από τα ίδια τα παιδιά, όταν αυτά μπαίνουν στη διαδικασία επίλυσης προβλήματος. Όταν κατακτάται με αυτό τον τρόπο, εντυπώνεται καλύτερα.

ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

Ο εκπαιδευτικός, με τη διαμόρφωση ενός πλούσιου σε ερεθίσματα περιβάλλοντος, με την εφαρμογή εναλλακτικών τρόπων προσέγγισης της μαθηματικής γνώσης και με την υποβολή κατάλληλων ερωτήσεων, θα πρέπει να παρέχει στα παιδιά τη δυνατότητα να αντιληφθούν τα μαθηματικά ως εργαλείο επίλυσης προβλημάτων στην καθημερινότητά τους (Καπέλου, 2011). Οι δραστηριότητες δηλαδή, να έχουν νόημα για τα παιδιά.

· Διαμορφώνει ένα κατάλληλο περιβάλλον, που να συντελεί στην ανακαλυπτική- διερευνητική μάθηση

· Το υλικό που θα χρησιμοποιήσει, θα πρέπει να είναι ευχάριστο στα παιδιά και κατάλληλο για την καλλιέργεια της μαθηματικής σκέψης.

· Προκαλεί τη διατύπωση υποθέσεων. Αποδέχεται όλες τις εκδοχές και οδηγεί τα παιδιά προς την επίλυση.

· Υποστηρίζει την αυτενέργεια και την αυτονομία του κάθε παιδιού.

· Παρέχει ικανοποίηση στα παιδιά, ότι επιλύουν καταστάσεις προβληματισμού στην καθημερινότητά τους.

· Οργανώνει ελκυστικές και κατάλληλες δραστηριότητες.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ

· Η αξιοποίηση του λάθους

· Η χρήση της επιχειρηματολογίας

· Η διερεύνηση μέσω της διατύπωσης, του ελέγχου και του αναστοχασμού των υποθέσεων, η διεξαγωγή συμπεράσματος και η αξιολόγηση.

ΕΙΔΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ

- Αυθεντικές Δραστηριότητες μέσα και έξω από την τάξη.

- Δραστηριότητες που προκύπτουν από τα ίδια τα παιδιά. ( Οικοδομικό υλικό, γενέθλια)

- Προγραμματισμένες δραστηριότητες (στόχος- εξέλιξη- αξιολόγηση)

- Μαθηματικές Ιστορίες προς Επίλυση

- Επιτραπέζια Παιχνίδια

- Προβλήματα προς Επίλυση

- Φύλλα Εργασίας

ΦΑΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ (Τζεκάκη,1996, Κασιμάτη 2003)

- ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ (ΠΡΑΞΙΑΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ), όπου το παιδί μαθαίνει μέσα από την δράση, τη μίμηση, των χειρισμό των αντικειμένων.

- ΕΜΠΡΑΓΜΑΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ (ΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ), σύμφωνα με την οποία γίνεται αναπαράσταση του εξωτερικού κόσμου, μέσω εσωτερικών πνευματικών εικόνων.

- ΑΝΑΠΡΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ (ΣΥΜΒΟΛΙΚΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ),όπου γίνεται αναπαράσταση της εξωτερικής πραγματικότητας με αφηρημένα σύμβολα.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ

Δραστηριότητες ποιοτικών σχέσεων

1. Ομαδοποιήσεις, ταξινομήσεις διατάξεις, συμβολισμοί

2. Αντιστοιχία, ισοδυναμία συνόλων, διατήρηση, διάταξη συνόλων.

Δραστηριότητες ποσοτικών σχέσεων

1. Πληθικοί αριθμοί, απόλυτοι και τακτικοί.

2. Απλές πράξεις προσθετικών και πολλαπλασιαστικών δομών.

Σύμφωνα με τη Τζεκάκη, οι μαθηματικές έννοιες που δουλεύουμε στο νηπιαγωγείο είναι:

ΧΩΡΟΣ-ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ (Αντίληψη της θέσης του σώματος και των αντικειμένων στο χώρο, προσανατολισμός, σχήματα, συμμετρία)

ΑΡΙΘΜΟΣ (Αρίθμηση, απαρίθμηση, μέτρηση, αντιστοιχίσεις, μαθηματικές πράξεις).

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ (ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ) Ομαδοποίηση, διάταξη, σειροθέτηση, ταξινόμηση

ΜΟΤΙΒΑ Ή ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΕΣ

ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ Μέτρηση- Εκτίμηση

Κύρια στοιχεία για την επιτυχία της μαθηματικής εκπαίδευσης είναι:

- Μαθηματική γνώση ( Να παράγεται μαθηματική γνώση)

- Μαθησιακό περιβάλλον (Ένα κατάλληλο περιβάλλον, πλούσιο σε ερεθίσματα)

- Δραστηριότητες (Επιλογή κατάλληλων δραστηριοτήτων, που προσεγγίζονται με εναλλακτικούς τρόπους)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

1. Δεληκανάκη,Ν.(2009). Η Μαθηματική ανάπτυξη στην προσχολική ηλικία, θεμελιώδης βάση για τη Σύγχρονη Σχολική Μαθηματική Παιδεία στο πλαίσιο της μετάβασης από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό Σχολείο. Σύγχρονο Νηπιαγωγείο (71), 96-105.

2. Ματσαγγούρας, Η.(2002). Η διαθεματικότητα στη σχολική γνώση. Εννοιοκεντρική Αναπλαισίωση και Σχέδια Εργασίας. Αθήνα: Γρηγόρης.

3. Καπέλου,Κ.(2011). Σημειώσεις για το Σεμινάριο Μαθηματικών στο Νηπιαγωγείο.

4. Κασιμάτη,Κ.(2003). Η Δόμηση της μαθηματικής Σκέψης στην Προσχολική Ηλικία. Πρακτικά 20^ου Πανελληνίου Συνεδρίου της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας,1-14.

5. Νικολούδη, Φ.(2003). Προσέγγιση μαθηματικών εννοιών και σχέσεων, μέσα από την ανάγνωση μιας ιστορίας. Σύγχρονο Νηπιαγωγείο(31), 63-71.

6. Τζεκάκη,Μ.(2000).Μαθηματικές Δραστηριότητες για την Προσχολική Ηλικία. Αθήνα: Gutenberg.

7. ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2002).Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο .Προγράμματα Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Δραστηριοτήτων. Αθήνα.

8. ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο,(2003). Οδηγός Νηπιαγωγού Εκπαιδευτικοί Σχεδιασμοί, Δημιουργικά Περιβάλλοντα Μάθησης. Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β.

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΤΩΝ

1. «Αριθμητικές δεξιότητες μέσα από την παιδική λογοτεχνία-Οι γάτες και τα ποντικάκια μας μαθαίνουν να μετράμε». (Γεωργία Μουντζούρη )

Πώς μπορούμε να σχεδιάσουμε και να αναπτύξουμε αριθμητικές έννοιες και δεξιότητες μέσα από ένα παραμύθι; Ποιες είναι οι φάσεις σχεδιασμού και ανάπτυξης και τι περιλαμβάνει η καθεμία; Τι χρειάζεται να προσέξουμε, ώστε να προκληθεί η αυτενέργεια των παιδιών; «Η Γάτα Κουμπάρα» θα δώσει τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά.

2. «Μαθηματικά με αφορμή....» (Τοπαλίδου Σοφία)

Οι μαθηματικές έννοιες όπως κάθε έννοια δεν μπορούν να προκύψουν ή να δημιουργηθούν από μία ή δύο δραστηριότητες. Άρα λοιπόν για να δώσουμε στα παιδιά την ευκαιρία να έχουν εμπειρίες, να δημιουργήσουν, να προσεγγίσουν και να αναπτύξουν έννοιες πρέπει να επιλέγουμε και να σχεδιάζουμε μια σειρά δραστηριοτήτων στό πλαίσιο επεξεργασίας διαφόρων θεμάτων. Αυτό αποτελεί το θέμα της εισήγησης δηλ. η παρουσίαση υλοποιημένων δραστηριοτήτων που οδηγούν από τη μια στην μάθηση μαθηματικών εννοιών και αφετέρου συμβάλλουν στην καλλιέργεια κριτικής σκέψης στα παιδιά, στην ανάληψη πρωτοβουλιών και στο να γίνουν υπεύθυνα άτομα.

Ενδεικτικά παραδείγματα δραστηριοτήτων

Μέσα- έξω Με αφορμή διάφορα παιχνίδια στην αυλή ή στην τάξη όπως «Η γάτα» ή «Λουλουδοκαλάθια» μπορούμε να προσεγγίσουμε τις παραπάνω χωρικές έννοιες
Συμμετρία. Η τεχνική του διπλώματος, που οδηγεί σε συμμετρικές μορφές, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή μασκών τις απόκριες ή στις 25 Μαρτίου στο στολισμό γιλέκων ή στην κατασκευή του Μάρτη με αφορμή την παροιμία «Μάρτης είναι νάζια κάνει/ πότε κλαίει πότε γελάει».
Αλγοριθμικές διατάξεις. Μπορούμε να στολίσουμε την τάξη με αφορμή μία εθνική επέτειο ή άλλη γιορτή κατασκευάζοντας μοτίβα. Τα παιδιά να δημιουργήσουν τα δικά τους μοτίβα για να στολίσουν ένα πλαίσιο ή να παρατηρήσουν και να εντοπίσουν σε βιβλία στοιχεία που επαναλαμβάνονται και δημιουργούν μοτίβα.
Αριθμοί και πράξεις. Μέσα από αυτοσχέδια επιτραπέζια παιχνίδια με αφορμή ένα βιβλίο, το Πάσχα ή την Άνοιξη να διατάσσουν αριθμούς από το 1 έως το 10 ή να αντιστοιχούν ποσότητα με αριθμούς ή να κάνουν μικρές προσθέσεις και αφαιρέσεις.

3. «Μαθηματικά παιχνίδια με ανακυκλώσιμα υλικά». (Γεωργία Μουντζούρη)

Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε υλικά της καθημερινότητας και υλικά που φέρνουν τα παιδιά από το σπίτι τους, για να φτιάξουμε παιχνίδια για τη μαθηματική γωνιά της τάξης μας και όχι μόνο; Το μόνο που χρειάζεται είναι φαντασία και μεράκι!

ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ

Α) «Παίζουμε μαθηματικά;». (Γεωργία Μουντζούρη)

Στο εργαστήρι θα παρουσιαστούν κάποια παραμύθια με μαθηματικό ενδιαφέρον. Οι νηπιαγωγοί θα έχουν την ευκαιρία να επιλέξουν ένα σχετικό βιβλίο κι αφού χωριστούν σε ομάδες, να σχεδιάσουν μαθηματικές δραστηριότητες που σχετίζονται με τα μαθηματικά που απορρέουν από το παραμύθι.

Β) «Να το πούμε ένα» (Τοπαλίδου Σοφία)

Στόχος του εργαστηρίου είναι να δούμε πως μπορούμε με αφορμή το παραδοσιακό- αριθμητικό τραγούδι « Να το πούμε ένα» να οδηγηθούμε στην ανάπτυξη διαφόρων θεμάτων και πως μπορούμε αυτά να τα προσεγγίσουμε διαθεματικά. Ταυτόχρονα επειδή η εμπλοκή των γονέων στην εκπαιδευτική διαδικασία λαμβάνει όλο και περισσότερο μέρος στα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα να βρούμε τρόπους εμπλοκή τους με αφορμή το τραγούδι. Για παράδειγμα θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε μία ή πολλές παραλλαγές αυτού του τραγουδιού.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΗΜΕΡΙΔΕΣ

Τρίπολη, 3 Σεπτεμβρίου 2014

Αίθουσα Εκδηλώσεων 6ου Δημοτικού Σχολείου Τρίπολης